Aleksandar Etkind: Nafta

Zahvaljujući širini tematskog zahvata, multidisciplinarnosti pristupa, kao i esejističkim osobinama stila Aleksandra Etkinda, njegova knjiga „Priroda zla: sirovine i država" ubrzo je stekla status intelektualnog bestselera. U njoj autor razmatra uticaje otkrivanja i iskorišćavanja različitih prirodnih resursa na ekonomsku, društvenu i političku istoriju ljudskih društava. U širokom rasponu od pronalaska vatre, preko privreda zasnovanih na gajenju žitarica, pamuka, lana i konoplje, trgovini krznom, plemenitim metalima, solju, šećerom, opijumom, svilom, te tehnologijama korišćenja vodene pare, uglja, nafte i gasa, Etkind prati posledice koje upotreba prirodnih resursa ima na strukturu, razvoj i propast društava, kao i na politički poredak, sistem vrednosti i stil života njihovih stanovnika. U fokusu njegovog istraživanja je fenomen „resursnog prokletstva", metafore kojom se označava potpuna zavisnost ekonomije neke države od jednog prirodnog resursa koji se, uprkos bogatstvu koji donosi, često pretvara u uzrok i oslonac političke autoritarnosti, socijalne i rodne nejednakosti, degradacije i demodernizacije društva. Upečatljiv primer ovih procesa su privrede takozvanih „petrodržava", tj. onih zemalja koje se, bez diverzifikacije svoje ekonomije, gotovo isključivo oslanjaju na prihode dobijene proizvodnjom i izvozom nafte i gasa.

U delu knjige koji emitujemo na našem programu, Etkind prevashodno ukazuje na socijalne i političke posledice „naftnog prokletstva" ili „resursne zavisnosti" na primeru savremene Rusije, ali i drugih „petrodržava" poput Venecuele, Nigerije i arapskih zemalja. Zaključak njegove analize je sumoran - u „petrodržavama", odlivom kapitala stečenog crpljenjem naftnih izvora, vladajuće elite postaju bogatije, stanovništvo preživljava od preraspodele malog dela naftne rente, bezbednosne strukture dominiraju društvom, a kvalitet zdravstvenih i obrazovnih institucija opada. Imperativ smanjenja potrošnje fosilnih goriva zbog globalnog zagrevanja i ekoloških problema, predstavlja ozbiljan izazov za pomenute države čija ekonomija u velikoj meri zavisi od nafte i gasa.

Aleksandar Etkind je rođen u Lenjingradu 1955. godine gde je završio studije psihologije, a doktorirao je u Helsinkiju radom o ruskoj kulturnoj istoriji. Predavao je na Evropskom univerzitetu u Peterburgu (1999-2004), Univerzitetu Kembridž (2004-2013) i Institutu Evropskog univerziteta u Firenci (2013-2022). Od prošle godine je profesor na Odeljenju za međunarodne odnose Centralnoevropskog univerzitetu u Beču. Pored knjige Eros nemogućeg. Istorija psihoanalize u Rusiji koja je prevedena na srpski jezik (Zepter book, 1999), objavio je na engleskom i ruskom jeziku niz knjiga od kojih su najznačajnije: Internal Colonization: Russia's Imperial Experience (2011; rusko izdanje 2013); Warped Mourning: Stories of the Undead in the Land of the Unburied (2013; rusko izdanje 2016); Roads not Taken. An Intellectual Biography of William C. Bullitt (2016; rusko izdanje 2015). Takođe, priredio je više zbornika radova o istorijskom pamćenju u Istočnoj Evropi, konceptu 'unutrašnje kolonizacije', oblicima kulturnog protesta u Rusiji, te sećanju na Katin.  

Tekst čita Aleksandar Božović.
Urednica: Olivera Nušić