Vijetnamska metropola Ho Ši Min – živa istorija

Kao bivša prestonica proameričkog kapitalističkog režima i konačna odrednica u pobedonosnom pohodu komunističkih snaga Severa, on je pozornica ujedinjenja države i simbol trijumfa hrabrosti i volje nad materijalno nadmoćnijim okupatorom - sama živa istorija. Sa svojom starom arhitekturom u zapadnjačkom stilu i katoličkim crkvama, on je i nemi svedok prohujalog kolonijalnog doba.

Ho Ši Min, grad koji je do formiranja socijalističkog Vijetnama 1975. bio poznat pod imenom Sajgon, je čudesna ali za jugoistočnu Aziju karakteristična mešavina neplanske gradnje s bezbroj malih i često od vlage i sunca izlokanih stambenih zgrada gusto načičkanih duž motociklima i tezgama zakrčenih ulica s jedne, i impozantnih kolonijalnih građevina koje služe kao javni objekti, odnosno, sedišta vlade, muzeji ili galerije, s druge strane.

Ho Ši Min, finansijski i poslovni centar Vijetnama sa preko sedam miliona stanovnika i nekoliko miliona skutera, nalazi se na samom jugu zemlje na obodu prostrane delte reke Mekong, nedaleko od granice sa Kambodžom. Ovaj grad nosi ime, odnosno, preciznije rečeno, alijas oca savremene vijetnamske nacije, pokojnog lidera Vijetnamske komunističke partije i vođe otpora japanskoj, francuskoj i američkoj okupaciji Ngujen Sin Kunga, koji je poznatiji kao „Ho Ši Min" („Ho koji prosvetljuje").

Verovatno najupadljivija odlika grada Ho Ši Mina je sveprisutna buka motora i sirena koje temperamentni vijetnamski vozači bespoštedno koriste, a koja, u ovom gusto naseljenom gradu u kojem i svaka starija osoba i tinejdžeri oba pola imaju sopstveni motocikl, dostiže neverovatni kreščendo na kraju radnog vremena, kada potoci dvotočkaša formiraju nabujale reke koje se ulicama valjaju poput nezaustavljivog talasa. Ovo, saobraćajnom haosu izloženo naselje na čijoj široj gradskoj teritoriji ukupno živi deset miliona ljudi, izdeljeno je na više distrikata, od kojih prvi i danas zadržava ime Sajgon.

Centar Ho Ši Mina odlično je mesto za početi istraživanje duge i složene istorije vijetnamskog naroda. Tu se nalazi veliki kip posvećen Tran Hung Daou, vojskovođi iz 13. veka koji je u dva navrata mudrom taktikom ostvario brilijantne pobede nad mongolskim osvajačima, u to vreme vladarima susedne Kine i najvećeg dela Azije. U istoriji ratovanja naročito se proučava poraz koji je naneo mongolskoj floti 1288. godine na reci Bah Dang.

Hung Dao, rođak prvog kralja novoutemeljene dinastije Tran, pored vojnih veština, proučavao je književnost i istoriju, kako je to uobičajeno u vojnim staležima istočne i jugoistočne Azije na koje je uticaj imala kineska kultura.

Suočen sa moćnom mongolskom flotom od 40.000 ljudi odlučio je da usvoji taktiku kakva je nekoliko vekova ranije bila primenjena u odlučujućoj bici na istoj reci, kojom su se Vijetnamci oslobodili kineske vladavine. Naime, Hung Dao je na mongolsku flotu poslao lake čamce koji su nakon brzog udara počeli da se povlače ne bi li veće mongolske brodove namamili u pliće vode, gde su ih čekali u dno pobodeni balvani sa zaoštrenim i metalom ojačanim vrhovima. Mongolska flota, u nameri da dotuče neprijatelja, ušla je u zaliv Južnog kineskog mora i u ušće reke Bah Dang i kada je nastupila oseka, ostala nasukana na unapred pripremljenim balvanima. Vijetnamska vojska potom ju je zasula zapaljenim strelama i uništila, kažu, čitavih 400 brodova.

U centru Ho Ši Mina nalaze se i raskošne kolonijalne građevine iz doba francuske vladavine poput gradske skupštine, zgrade centralne pošte i velike katedrale koja se zove „Notr Dam", po ugledu na istoimeno svetilište u Parizu posvećeno Bogorodici. Katedrala u Ho Ši Minu, čiji su tornjevi visoki blizu 60 metara, izgrađena je krajem 19. veka od cigli donetih iz Marseja i važila je za najlepšu religijsku građevinu u čitavoj francuskoj kolonijalnoj imperiji.

„Palata reunifikacije (ponovnog ujedinjenja)", sa lepo uređenim konferencijskom dvoranom, u Vijetnamu nezaobilaznim komunističkim dekorom koji se sastoji od biste Ho Ši Mina postavljene ispred crvene zastave sa srpom i čekićem, ratnim sobama u podrumu i prostranim dvorištem sa savršenim travnjakom i egzotičnim tropskim drvećem, mesto je od ogromnog istorijskog značaja za Vijetnamce, pa je stoga i važna odrednica za strane turiste zainteresovane za fascinantnu istoriju te zemlje. Ova, spolja gledano, arhitektonski neimpresivna zgrada koja je služila kao sedište vlade Južnog Vijetnama, simbol je pobede komunističkih snaga Severnog Vijetnama nad SAD i sluganskim režimom Juga. Naime, prodorom severnjačkih tenkova 30. aprila 1975. kroz ogradu te zgrade stavljena je tačka na dug i iscrpljujući rat protiv SAD i dovršen proces ponovnog ujedinjena Vijetnama. Dva tenka kineske proizvodnje koji su se prvi probili u srce bivšeg južnovijetnamskog režima danas stoje izloženi ispred palate sa detaljnim natpisom o tome kojoj su jedinici pripadali i spiskom imena vojnika koji su ih opsluživali.

Sećanje na surovi rat

Verovatno najinteresantniji objekat za one željne više znanja o ratu u Vijetnamu je Muzej ratnih eksponata. On sadrži mnoštvo potresnih fotografija koje ilustruju zverstva američkih trupa i stradanje civilnog stanovništva od hemijskog i biološkog oružja. Fotografije američkih vojnika koji ponosno izlažu odsečene glave i raskomadana tela vijetnamskih vojnika kao svoje trofeje, scene u kojima tenkovi vuku leševe pobijenih civila da bi zastrašili vijetnamske seljake ili majke sa malom decom beže od američkog napalm bombardovanja do grla u vodi su apsolutno šokantno i beskrajno tužno svedočanstvo o beskrupuloznosti najveće sile sveta.

Slike brojnih invalida, koji su zbog zasipanja velikih prostranstava u Vijetnamu defolijantom poznatim kao „agens oranž" i drugim otrovnim gasovima rođeni mentalno retardirani ili sa užasnim fizičkim deformitetima, ne mogu a da u posetiocu ne izazovu sušenje grla i grč u grudima i stomaku.

Ovaj muzej, ispred koga je izloženo više komada zarobljenog teškog američkog oružja, ranije je nosio naziv „Muzej američkih ratnih zločina", ali je poslednjih godina, paralelno sa otvaranjem države inostranstvu i porastom broja stranih turista preimenovan najpre u „Muzej ratnih zločina" i konačno u „Muzej ratnih eksponata", mada njegova sadržina nije pretrpela promene.

Pored dramatičnih ratnih događaja, Ho Ši Min je bio poprište i dramatičnih protesta budističkih monaha i vernika koji su krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina prošlog veka, iako religijska većina, bili diskriminisani, pa i brutalno fizički proganjani od strane prve vlade Republike Vijetnam (Južnog Vijetnama), koju je formirao katolički premijer Ngo Din Diem. Protesti, koje je obeležilo samospaljivanje više budističkih monaha počev sa Tik Kvan Dukom, jednim od najviših vođa čitave budističke zajednice čije je samožrtvovanje uhvaćeno kamerom i putem novina obišlo ceo svet, doveli su 1963. godine do pada Dijemovog korumpiranog nepotističkog režima.

Mada danas vijetnamska država, zbog komunističkog društveno-političkog uređenja, ne podržava religijske institucije, brojni budistički hramovi u Ho Ši Minu uživaju veliki ugled u narodu i stalno su posećeni, a mali komemorativni oltar podignut na mestu Kvan Dukove žrtve uvek je opasan cvećem.

Kulturno bogatstvo

Vredna posete je i Pagoda Cara Žada, mali taoistički hram u kineskom stilu iz 19. veka koji je u popodnevnim časovima zakrčen stotinama ljudi do te mere da se u njega gotovo ne može ući, pa se policija redovno angažuje u rešavanju saobraćajne gužve i održavanju reda oko njega. Ovaj hram posvećen jednom od najvažnijih božanstava popularnog, politeističkog taoizma, sadrži bazen ispunjenim stotinama kornjača, koje su zbog svoje dugovečnosti izuzetno poštovane u Kini i Vijetnamu. Neke od njih na svom oklopu nose kineskim ideogramima ispisane želje i molitve.

U tom hramu, interesantno, takođe se nalazi i statua bodisatve Avalokitešvare, budističkog sveca koji se u istoriji religijske umetnosti često predstavlja i u obliku žene, boginje milosrđa, što je velik doprinos popularnosti tog sinkretističkog svetilišta.

Religioznoj raznolikosti Ho Ši Mina doprinosi i vrlo posećeni hindu hram posvećen boginji Mariaman (ili „Mari"), koja je prvobitno bila božanstvo kiše a za koju se veruje da leči zarazne i druge teške bolesti.

Njen kult tradicionalno je prisutan među dravidskim narodima na jugu Indije, naročito Tamilima, koji su ga i doneli u Vijetnam. Mada u Ho Ši Minu danas živi svega par stotina Tamila poreklom iz Indije, ovaj hram vrvi od posetilaca, Vijetnamaca, koji u nastojanju da osiguraju dobro zdravlje dodiruju kameni blok sa statuama u centru svetilišta, pale sveće i ukazuju poštu i mnoštvu drugih hindu božanstava, čije su statue svetlih boja raspoređene u nišama duž zidova bogomolje.

Kineska četvrt u Ho Ši Minu sadrži brojne lepe konfučijanske i taoističke hramove koje su izgradili kineski doseljenici u 18. i 19. veku, kao i robom prepunu pijacu Bin Tai, koja obavija ukusno uređeni vrt sa fontanom kojom dominiraju zmajevi od kamena.

Hramovima, muzejima, te bojama i mirisima prebogatim buvljim pijacama omađijan posetilac Ho Ši Mina, može, međutim, izgubiti strpljenje u četvrti Pan Ngu Lao u centru grada, gde se u brojnim hotelima i kafićima tiskaju strani turisti. Legije putnika koje pristižu iz inostranstva tu dočekuju brojni domaći prodavci suvenira, odeće i knjiga, koji posetiocu ne daju ni trenutak predaha, čak ni tokom jela, pa se on može povremeno osetiti kao hodajući novčanik na koji je otvorena sezona lova. Prostrani i izduvnim gasovima prilično zagađeni grad nije lišen ni raznih zamki za lakoverne turiste, kao što su ucenjivanje u vezi smeštaja ili preterano naplaćivanje proizvoda i usluga u restoranima i klubovima, ponekad i pod fizičkom pretnjom.

Ipak, najmnogoljudniji grad Vijetnama, zemlje sa najrazličitijim kulturnim uticajima i mnoštvom etničkih grupa, koja uz sve to ima i neobičnu, bogatu istoriju, neosporno ima puno toga da pokaže stranim posetiocima, naročito kada se tome doda i mogućnost odlaska na ekskurzije u deltu reke Mekong i drugde u njegovoj okolini.