Jezik Jevreja i jevrejski jezici

Već dva meseca traje rat između Izraela i palestinskog Hamasa.

Tim povodom Njujorčani, „među kojima je bilo pripadnika različitih vjera, nacija i pogleda na život, molili su se na hebrejskom, engleskom i arapskom jeziku” (Al Džazira).

A prošle godine u prevodu sa izraelskog Haareca saznali smo da je „ukrajinski predsednik jevrejskog porekla Zelenski zatražio pomoć na ivritu” (Peščanik).

A „Sveti Matej, apostol, napisao je Jevanđelje na jevrejskom jeziku, koje je ubrzo prevedeno na grčki, i na grčkom do nas došlo, dok se ono na jevrejskom izgubilo” (Eparhija vranjska).

Ovde se postavlja pitanje kojim jezikom govore Jevreji, neki idiomi su donedavno bili živi, jedan je u prošlom veku oživeo.

LADINO I JIDIŠ. Jevreji su doskora govorili ladino jezikom, to jest jevrejskošpanskim, i jidišom – jevrejskonemačkim.

Ladino i Jidiš gotovo su izumrli, a među Jevrejima – još od početka XIX veka, a naročito po dolasku u Palestinu – rodila se ideja za oživljavanje mrtvog hebrejskog (jevrejskog, ivrita).

Taj jezik je postao nacionalni jezik novostvorene države. A kako se kod nas zove?

JEVREJSKI JEZIK. Francuzi govore francuski, Nemci nemački, Jevreji jevrejski... ili ne?

Profesor Ranko Bugarski kaže da je „kuriozitet to što u našem popisu iz 1981. godine kao zvanična rubrika figurira i ‘jevrejski‘ jezik, u nauci nepoznat kao lingvistički entitet”.

Ipak se u šestotomnom Rečniku Matice srpske kod odrednice jevrejski stoji „koji pripada Jevrejima, koji je svojstven Jevrejima: ~ jezik, ~ država”.

Tako je i u Rečniku SANU sa primerom Vuka Karadžića: „Bješe napisano jevrejski.”

Kod Vujaklije saznajemo da je „hebrejist onaj koji se bavi proučavanjem jevrejskog jezika, književnosti i kulture”.

Ispada da se može reći jevrejski jezik. A šta kaže Odbor?

HEBREJSKI JEZIK. Odbor za standardizaciju srpskog jezika ipak podvlači da i „jevrejski i hebrejski legitimno koegzistiraju u srpskome jezičkom standardu, ali se samo hebrejski dosad vezivao za jezik”.

Znači hebrejski. A šta ćemo sa ivritom?

IVRIT. Nalazimo ga na Vikipediji, zatim u prevodu „Preporođeni ivrit” iz magazina Frenzi spark...

Odbor ga ne zabranjuje, ali smatra da je suvišan pored uobičajenog hebrejski, što „ne znači da pisci i putopisci nemaju pravo da ga upotrebe kao stilski obeležen sinonim”.

Ali se naglašava da će nam možda biti potreban i pridev ivritski.

Židovski jezik kažu neki drugi slovenski narodi, kod nas ima pogrdan prizvuk, što važi i za turcizam čifutski (čivutski).

***

Treba istaći da su sva tri oblika pravilna, hebrejski je preporučen, ali i najviše rasprostranjen među govornicima srpskog jezika.