Kvadratura kruga: Hod po nebu iznad Romanije

Romanija je planina razapeta između kamena i neba, kolevka hajduka i gora koja je u ratnim i nemirnim vremenima ljudima bila spasiteljka, a u mirnim hraniteljka. Već vekovima ljudi sa Romanije žive od onoga što im ova planina nudi, od šume i stočarstva.

Brda i dolovi, klanci i jalaci, useci i andraci, strmoglavi i jadikovci, vrtače i uvale, sajvani i surdupi, pećine i bezdani, vrleti i prevoji, njive i livade, sve to ima Romanija. I zato je ona više od planine. Zbog toga je i najopevanija planina u Bosni i Hercegovini. Pevali su o njoj pesnici, narod, ali i hajduci - „Gorom pjeva mladi Radivoje”.

Priroda koja ostavlja bez daha

Deli Radivoja, Deli Tatomira i Starine Novaka, odavno više nema na Romaniji, ali hajdučije još ima. Savremeni hajduci na Romaniji otimaju sve što stignu, ponajviše šumu. Imaju svoje jatake u vlasti, gde su im i harambaše sa kojima dele plen.

Rad od jutra do mraka kako bi se sačuvala šuma od bahate seče

Starina Novak je bio poznat po tome što je bio spreman svuda stići i uteći i na strašnom mestu postojati. I danas ima takvih na Romaniji koji osvajaju vrhove Romanije na via ferati, gvozdenom putu kojim hodaju ka nebu iznad Romanije. Na Crvenoj stijeni Romanijci su uklesali stazu obezbeđenu čeličnim sajlama i klinovima, kojom se do vrha te stene penju oni najhrabriji koji tu testiraju svoje mogućnosti i granice.