Mađarska - čardaš sa italijanskim dirigentom

Ljubitelji sporta u Srbiji mogli su da se upoznaju sa kvalitetima i igrom Mađarske kroz međusobne duele u kvalifikacijama za Evropsko prvenstvo.

Posle lutanja sa stranim trenerima, Marko Rosi se ispostavio kao prava opcija za panonsku zemlju, uspostavivši sistem koji kolektiv čini boljim od rejtinga pojedinaca. Posle skoro pola veka tavorenja na dnu evropskog fudbala, Mađarska je uspostavila kontinuitet učešća na evropskim smotrama i deo je A divizije Lige nacija.

Nije više "laka konjica", sad je "uigrana pešadija" spremna da se protiv Švajcarske, Škotske i Nemačke izbori za plasman u nokaut fazu šampionata Evrope.

Opet ti Sovjeti i drama u Frankovoj Španiji

Davni su dani mađarske "zlatne generacije". Poslednji uspeh na evropskoj fudbalskoj smotri bilo je četvrto mesto 1972, osam godina nakon bronze - jedine medalje za Mađare na Evrima. Da je prvo prvenstvo Evrope odigrano deceniju ranije, a ne 1960, Mađari bi vrlo verovatno bili prvaci bar jednom, s obzirom da su tih godina važili za strah i trepet.

Izvorni sistem Evropskog prvenstva po njegovom pokretanju bio je takav da su se prvobitno igrali dvomeči kod kuće i na strani sve do polufinala, kada se dolazi na zborno mesto.

Prvi meč kvalifikacija za Evropsko prvenstvo, dakle i prvi vezan za ceo sistem novog takmičenja, odigrali su u Moskvi SSSR i upravo Mađarska 28. septembra 1958. godine. Sovjetska "čizma" je zgazila rivale pred 100.000 ljudi na stadionu "Lenjin". Dve godine ranije su sovjetski tenkovi razrešili revoluciju u Budimpešti, tako da je bilo šta sem prezentovanja supremacije glavne sile Istočnog bloka bilo nezamislivo, vrlo verovatno i opasno, po mađarske fudbalere. U revanšu na "Nepstadionu" je ostvaren politički korektan minimalac gostiju.

Put do jedine medalje na prvenstvima Evrope 1964. krenuo je rutinskom eliminacijom Velsa sa 4:2 u dvomeču. Sledi vrlo neizvestan okršaj sa Istočnom Nemačkom u osmini finala. Đula Rakoci u 88. minutu postiže krucijalni pogodak za trijumf od 2:1 u Istočnom Berlinu. Važnost tog pogotka je još veća, pošto su Nemci u Budimpešti bili apsolutno ravnopravan rival - 3:3.

Kao nagrada došlo je ukrštanje sa Francuzima protiv kojih Mađari nisu imali većih muka. Nakon 5:2 u Parizu, preokretom su došli do 2:1 na svom terenu. Time su rezervisali karte za Španiju.

Kao i u susretima sa Sovjetima šest godina ranije, i tada su sem 11 igrača na terenu, za protivnika imali i politiku. Oko 35.000 ljudi na "Santijago Bernabeu" pred Franciskom Frankom. Kada je fudbal odraz stanja u društvu, sve osim pobede domaćina u ovoj situaciji smatra se ludošću. Mađari su bili dovoljno hrabri i borbeni da izbore produžetak pogotkom Benea u 84. minutu. Osmeh na Frankovom licu pojavio se u 112. minutu posle gola Amansija Varele.

Ni meč za bronzu protiv Danske nije bio bezazlen. Obrnule su se uloge, pa su sad Mađari bili ti koji su ispustili gol prednosti u poslednjih 10 minuta i morali da se pomuče još 30 minuta za medalju. Kao što je Lilijan Tiram frapirao Hrvatsku u polufinalu Mundijala 1998, tako je defanzivac Deži Novak sa dva gola u tri minuta (107', 110') rešio pitanje trećeplasiranog. Mađarska se tad prvi i jedini put našla na postolju.

Osam godina kasnije, tek posle ponovljenog meča sa Rumunijom i trijumfa od 2:1 na neutralnom terenu stadiona "JNA" u Beogradu, Mađari su uspeli da se kvalifikuju za Belgiju 1972. Kad tamo, pogodite ko? SSSR! Prilika za veliki revanš nije iskorišćena. Konkov je u 54. minutu zatresao mrežu Mađara za 1:0 i poslao SSSR u finale sa Zapadnom Nemačkom.

Indisponirani Mađari nisu "odbranili" bronzu protiv domaćina Belgije. Bilo je 2:1 u Liježu. Zaključno sa olimpijskim srebrom osvojenim 10. septembra u Minhenu te godine, završava se period relevantnosti Mađarske na evropskoj i svetskoj sceni. Sledi "mračno doba".

Renesansa posle 44 godine

Izostanak sa Evropskih prvenstava dug neverovatne 44 godine prekinut je 2016. godine, dolaskom Nemca Bernda Štoka na mesto selektora. Posle eksperimenata sa Lotarom Mateusom i Evrinom Koemanom, konačno se pronašao pravi strani stručnjak za ozbiljniji uspeh.

Norveška je eliminsana u dvomeču sa ukupnih 3:1. Vratili su se iz Osla sa prednošću od 1:0, pa je autogol Henriksena u 83. minutu za 2:0 u Budimpešti definitivno otklonio sumnje i doneo euforiju čitavoj naciji.

Mađari nisu tu stali sa iznenađenjima. Završili su grupnu fazu kao prvoplasirani u konkurenciji potonjeg prvaka Portugalije, najprijatnijeg iznenađenja Islanda i Austrije. Otvorili su takmičenje trijumfom od 2:0 u derbiju sa bivšim sunarodnicima u doba monarhije. Autogol Sevarsona u 88. minutu za 1:1 spasio ih je poraza od Islanda, a u poslednjem kolu su briljirali protiv Portugalije odigravši 3:3. Balaž Džudžak je parirao Kristijanu Ronaldu sa dva pogotka. Protiv Belgije na vrhuncu "zlatne generacije" nisu imali šta da traže u četvrtfinalu - 4:0.

Plasman na naredni Evro bio je vrlo turbulentan. Tek kroz baraž Lige nacija. Opravdali su ulogu favorita u Sofiji pobedom od 3:1 nad Bugarskom, pa su u finalu slavili sa 2:1 protiv Islanda. Izvojevali su veliki trijumf s obzirom da je Marko Rosi tih dana bolova od kovida.

Odabir za jednu od zemanja domaćina grupen faze Evropskog prvenstva 2020. bio je veliki kompliment za Mađarsku, što se videlo po euforiji u čitavoj zemlji. Na sve to, zadesilo se da je baš u Budimpešti "grupa smrti" sa Francuskom, Nemačkom i Portugalom, odnosno aktuelnim i pređašnjim prvakom sveta, kao i vladarom Evrope.

Sa Italijanom Markom Rosijem na klupi, Mađari su prilično "zapržili čorbu" planetarnim gigantima. Nakon ubedljivog poraza od Portugalije u prvom kolu (3:0), uspeli su da "otkinu" dva boda Francuzima (1:1), pa i Nemcima (2:2). Više nego pristojno izdanje unelo je ogroman talas entuzijazma na kom su surfovali i kroz kvalifikacije za šampionat u Nemačkoj.

Dueli sa Srbijom odlučili plasman na Euro

Kontinuitet velikih takmičenja odrazio se i na igru mađarskog sastava, pre svega na kompaktnost i veru u sistem. Okončali su kvalifikacije sa skorom 5-3-0 u konkurenciji Srbije, Crne Gore, Bugarske i Litvanije.

Pobede nad Bugarskom i Litvanijom, te remi bez golova u Podgorici prethodili su najvažnijem susretu - protiv Srbije u Beogradu. Našli su se Mađari u nepovoljnoj poziciji posle autogola Salaja u 10. minutu, ali nisu poklekli. Šta više, načinili su ekspresan preokret. Varga u 34. i Orban u 36. minutu vratili su rezultat na "vodenicu" gostiju. Srpska javnost, sa ranim progozama prvog mesta na tabeli, brzo je bila sudarena sa realnošću.

Trideset i sedam dana kasnije, isti rivali i ishod na drugoj lokaciji. Ponovo je pobednik odlučen u prvom poluvremenu. Sve se odigralo u 14. minuta. Prvo je Barnabas Varga u 20. minutu doveo domaćina u vođstvo, da bi Strahinja Pavlović izjednačio u 33. minutu. Srpska odbrana nije izdržala duže od minuta, primivši gol za 2:1. Strelac je bio Roland Salaj.

Apsolutna prednost u međusobnim duelima sa glavnim konkurentom donela je rasterećenje timu Marka Rosija, pa ni remiji sa Litvanijom i Bugarskom nisu bili bili veliki problem. Pala je i Crna Gora sa 3:1 za grandiozan finiš na "Puškaš areni".

Glavne zasluge za ovakve rezultate Mađara u ne toliko atraktivnoj, ali vrlo neugodnoj grupi, pripadaju selektoru Rosiju.

Marko Rosi - ptica selica svila gnezdo u Panoniji

Rad sa Mađarskom je vrhunac igračke i trenerske karijere 64-godišnjeg Italijana. Iako zvučnog prezimena, Marko Rosi nije bio član giganata sa "Čizme". Debitovao je u dresu Torina u seozni 1983/84. u Seriji A i već nakon godinu dana je morao da se zadovolji dresom Kampanje u nižem rangu, te Kantancara. Najduži staž je imao u dresu Breše od 1988. do 1993, gde je odigrao 164 utakmice i bio deo tima u najvišem rangu italijanskog fudbala i u njegovim najslavnijim godinama.

Usledio je tranfser u Sampdoriju, gde je za dve godine upisao 25 mečeva i slavio osvajanje nacionalnog kupa. Kako su došle poznije igračke godine, otisnuo se nakratko u Meksiko, pa se oprobao u Bundesligi u dresu Ajntrahta. Vraća se u Italiju kroz angažman u Pjaćenci 1997. i posle tri godine i još par amaterskih klubova "kači kopačke o klin".

Početak trenerske karijere nije bio nimalo blistav. Od 2004. do 2011. je sedeo na klupi pet nižerazrednih i irelevantnih klubova, nigde duže od dve godine.

Običaj kratkog zadržavanja nastavljen je u Honvedu, mada se na "prvu loptu" pokazao kao odličan potez po obe strane, pošto su stigli do trećeg mesta domaćeg prvenstva. Naredna sezona nije bila ni izbliza tako uspešna.

Već 2015. se vraća u ovaj klub i u drugoj sezoni čini senzacionalan uspeh osvajanjem titule i pobedom nad ljutim rivalom Videotonom u poslednjem kolu. Očekivano, nije ostao u trećoj sezoni pod opravdanjem kako se "valja povući kad si na vrhu".

Inače, najzaslužnija osoba za njegov dolazak u Mađarsku je lični prijatelj, vlasnik italijanskog restorana u Budimpšeti, koji ga je ubedio da je Honved prava opcija.

Nije daleko odmakao posle Honveda - do Slovačke. Novi trofej, nova titula i to sa Dunajskom Stredom.

Preuzima posao selektora Mađarske od Belgijanca Žorža Likensa. Kreće rapidan napredak kroz Ligu nacija, gde za dve godine napreduje za dva ranga. Na tom uzletu su se susreli sa Srbijom, upisavši tri boda u Ljutice Bogdana (0:1) i odigravši remi na svom terenu (1:1). Sada je Mađarska stabilan član najvišeg ranga Lige nacija.

Bez anketa i istraživanja može se tvrditi da je Rosi omiljeni stranac u Mađarskoj. Tri puta je u poslednje četiri godine dobio priznanje sportske ličnosti godine u kategoriji trenera i funkcionera.

Soboslaj i kompanija

Ubedljivo najpoznatije ime u mađarskoj reprezentaciji je igrač Liverpula Dominik Soboslaj. Ekipa je prepuna internacionalaca od "liga petice" do Dalekog istoka.

Iz Bundeslige dolaze pet imena: zamenik kapitena Peter Gulaši i Vil Orban (Lajpcig), Atila i Roland Salaj (Frajburg) i član Union Berlina Andraš Šefer.

Sem Soboslaja, članovi premijerligaša i "stranci" sa mađarskim korenima su - Miloš Kerkez, rođen u Vrbasu i brani boje Bornmuta, i Kalum Stajls iz Sanderlenda.

Čak i HNL ima svog predstavnika. Konkretno, Laslo Klajnhajlser je igrač Hajduka iz Splita. Svakako nisu imena od kojih klecaju kolena. Snaga Mađarske je njen kolektiv.

Stogodišnja istorija sa Nemačkom i Švajcarskom, zvanični debi sa Škotskom

Mađari imaju dugu istoriju duela sa Švajcarskom i Nemačkom.

U prvom zvaničnom susretu sa Švajcarcima, eliminisali su ih u čevrtfinalu Svetskog prvenstva 1938. godine. Naredni zvanični susret bio je tek tokom kvalifikacija za Svetsko prvenstvo u Španiji tokom 1981. godine - u Lucernu je odigrano 2:2, dok je domaćin u Budimpešti bio ubedljiv sa 3:0.

Identični rezultati, samo sa drugim pobednikom, upisani su tokom kvalifikacija za Evro 1996. godine. Svrstani su u istu grupu i za naredno veliko takmičenje - Mundijal u Francuskoj. Švajcarska je slavila "minimalcem" na svom terenu, a u Budimpešti je upisan egal (1:1). U borbi za plasman na Svetsko prvenstvo u Rusiji, sastav tada Vladimira Petkovića je nadigrao Mađare sa 3:2 na strani i 5:2 kod kuće. Inicijalni susret ove dve zemlje bio je 1911. godine.

Kad se spomenu susreti Mađarske i Nemačke, odmah pada na pamet finale Svetskog prvenstva 1954. godine i frapirajući trijumf nad "lakom konjicom" sa 3:2. Mađarska je tad bila ubedljivo najbolji tim na svetu. Kad se uzme u obzir da su ih Puškaš, Kočiš i ostali deklasirali sa 8:3 u grupnoj fazi, podatak je još senzacionalniji.

Ove dve selekcije sastajale su se od 1909. godine i prvi dvoboj na velikim takmičenjima bio je u polufinalu Olimpijskih igara u Štokholmu 1912, gde su Mađari pobedili sa 3:1.

Od pomenutog finala 1954, Zapadna Nemačka postepeno raste kao svetska sila, dok Mađarska tone. Tek su se na Evru 2021. sreli na "Alijanc areni". Bilo je 2:2 u utakmici grupne faze. Mađarskoj "leži" Nemačka u skorije vreme, što se vidi u dvomeču u Ligi nacija 2022. godine, kad su na "Puškaš areni" remizirali 1:1 i zatim slavili u Lajpcigu sa 1:0.

Sa Škotskom se nikad nisu susretali na velikim takmičenjima, ni u kvalifikacijama. Skor Mađara u prijateljskim utakmicama od 1938. do sada je 4-2-3.

Što se tiče konkurencije u grupi A, najizvesnije je da će se već u prvom kolu boriti za drugo mesto sa Švajcarskom. Naredni duel je sa Nemačkom, pa za kraj grupne faze sa Škotskom.

Sastav reprezentacije Mađarske

Golmani: Denes Dibuš (Ferencvaroš), Peter Gulaši (RB Lajpcig), Peter Sapons (Parma);

Odbrana: Botond Balog (Parma), Endre Botka (Ferencvaroš), Marton Dardai (Herta), Atila Fiola (Fehervar), Adam Lang (Omonija), Vili Orban (RB Lajpcig), Atila Salaj (Frajburg);

Vezni red: Bola Bendeguž (Servet), Mihali Kata (MTK Budimpešta), Mološ Kerkez (Bornmut), Laslo Klajnhajsler (Hajduk Split), Adam Nađ (Specija), Žolt Nađ (Puškaš akademija), Loik Nego (Avr), Andraš Šefer (Union Berlin), Kalum Stajls (Sanderlend);

Napad: Adam Martin (Ulsan), Kevin Čobot (Ujpešt), Danijel Gazdag (Filadelfija union), Kristofer Horvat (Kečkemet), Roland Salaj (Frajburg), Dominik Soboslaj (Liverpul), Barnabas Varga (Ferencvaroš).

Raspored mečeva reprezentacije Mađarske:
15: jun: Mađarska – Švajcarska (15.00, Keln)
19: jun: Nemačka - Mađarska (18.00, Štutgart)
23. jun: Škotska - Mađarska (21.00, Štutgart)