Sto godina Radio Beograda

Kao deveta radio-stanica u Evropi, Radio Beograd je počeo redovno emitovanje programa 1. oktobra 1924. godine, najpre utorkom, četvrtkom i subotom, a nešto kasnije i svakodnevno. Preteča je bio Glavni radio-telegraf u Rakovici, koji je prema ugovoru o koncesiji 1923. godine izgradila francuska kompanija TESAFI, odnosno „Kompanija za bežičnu telegrafiju”. Inženjeri Radio-telegrafskog centra Mihailo Simić i Dobrivoje Petrović, još u februaru 1924. su imali prve pokušaje stvaranja domaćeg radio-programa i probne emisije preko postrojenja u Rakovici, a prvi studio nalazio se u palati Prve hrvatske štedionice, u Knez Mihailovoj ulici u Beogradu. 

Pripreme pred početak redovnog programa trajale su nedeljama, a sa jednog od takvih događaja, u septembru 1924. godine, „Politika” je izvestila na sledeći način: „U mecaninu nalazi se mala i čudnovata koncertna sala. Svi zidovi su tapetirani, tavanica takođe, i uvijena u neke bele velove kao da je sva od čipaka, da nema odjeka. U jednom uglu je nov klavir, a u drugom, na maloj ljuljašci od gajtana, obešeni su mikrofoni. Oni su kod bežičnog telefona ono što je kod običnog žičanog levak u koji se govori. I pred tim mikrofonom peva se, svira, govori. A svi koji imaju bilo velike bilo one male amaterske, jevtine bežične telefone, nameste skazaljku na broj dužine talasa sa kojim Beograd šalje koncert i imaju pozorište, operu, poslednje novosti, u svojoj sobi, kod svoje kuće” – pisalo je u listu „Politika” 7. septembra 1924. godine.

Iz dvorane u gradu, 19. septembra, inženjeri Simić i Petrović poslali su u etar „probni koncert”, koji je pobudio izuzetnu pažnju u Beogradu i široj okolini. Uživo su se čuli odlomci iz opera, kao i kompozicija Feliksa Mendelsona, Jozefa Suka i Stevana Hristića. „Gospođa Rogovska – predstavio je gospodin Mihajlović kroz mikrofon – zapevala je poznatu ariju iz „Toske” uz diskretnu pratnju gospodina Brezovšeka na klaviru” – pisalo je u „Politici” narednog dana, 20. septembra 1924. godine.

Tadašnji ministar Pošta i Telegrafa, Petar Marković, nakon probnog koncerta potpisao je odluku da „počev od 1. oktobra Glavna Radio-telegrafska stanica Beograd-Rakovica daje koncerte tri puta nedeljno po jedan sat”. Osim koncerata, iz prvog studija emitovane su i vesti, berzanski i meteorološki izveštaji.

Prvi koncert u okviru redovnog programa na našim talasima održan je, kako smo već rekli, 1. oktobra 1924, a u novinama je objavljen i njegov sadržaj. Najpre je izvedena Himna Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a potom i dela Vijennjavskog, Verdija, Popera, Sarasatea i Ponkijelija. Pred mikrofonom su nastupili koncert-majstor Beogradske opere Karol Holub, tenor dr Petrović, violončelista Slatin i sopran Sofija Drauselj.

Naredne godine, nadležno Ministarstvo PTT-a poverilo je Beogradskoj operi da se stara o muzičkom programu Radio Beograda. Na organizovanju i izvođenju najviše su bili angažovani kompozitor Stevan Hristić, Lovro Matačić – dirigent Beogradske opere i Jovan Srbulj – dirigent, pevač i korepetitor u Narodnom pozorištu u Beogradu. Zanimljiv je i podatak da su posebno zapažene bile emisije koje su radili solisti Beogradske opere: Dragutin Petrović, Emilija Pinterović, Ksenija Rogovska, Nadežda Stajić i Živojin Tomić.  

Vremenom je postalo jasno da je za potrebe programa neophodno imati svoje ansamble, pa je tako prvo osnovan Narodni orkestar 1935, dve godine kasnije Simfonijski orkestar, a Mešoviti hor 1939. godine. U nardenim decenija usledilo je osnivanje Dečjeg hora, Zabavnog orkestra, Big Benda, kao i hora „Kolibri”. Prva tri pomenuta ansambla su uživo učestovovala u programu i bili nosioci muzičkih sadržaja, ali su imali i značajan uticaj na razvoj srpske kulture, o čemu ćemo govoriti u narednim emisijama.

Urednica emisije: Marija Vuković