Diplomata Petra I Velikog Sava Vladislavić Raguzinski

Radio-televizija Srbije već nekoliko godina kontinuirano radi na povratku iz zaborava ovog znamenitog Srbina. Pomenimo samo neka dela: emisija Redakcije za kulturu Kulturno-umetničkog programa, urednika Vojislava Karanovića u režiji Ivane Stivens; prilog u emisiji Oko magazin Stevana Kostića; reportaža povodom otkrivanja spomenika grofu Savi u Sankt Peterburgu u emisiji Kvadratura kruga Branka Stankovića, dokumentarni film Dragana Ćirjanića Trojickosavsk - Kjahta Save Vladislavića ; Izdavaštvo RTS je u biblioteci RARA objavilo knjigu od Save Vladislavića (priredio Vladimir Davidović), reportaža Svetlane Ilić, brojne radijske emisije...

Kulturnoj misiji u čast grofa Save Vladislavića Javni medijski servis Srbije u realizaciji službe Baština sada se pridružuje i dokumentarnom izložbenom postavkom u Galeriji o diplomati cara Petra Velikog. Koautor izložbe je Branko Vukomanović, potomak grofa Vladislavića.

Buran život Save Vladislavića Raguzinskog 

Grof Sava Vladislavić Raguzinski, rođen je daleke 1669. godine, negde oko sela Jasenik nedaleko od Gacka. Formirao je rusku spoljnu obaveštajnu službu, razgraničio rusko i kinesko carstvo, aktivno učestvovao u vojnim operacijama Ruskog carstva i realizovao potpisivanje mira sa Turskom...

Obnovio je srpsko školstvo, šaljući iz Rusije u Sremske Karlovce prve učitelje i udžbenike. Formirao je balkansku politiku Ruske Imperije, što je rezultovalo oslobođenjem od osmanske okupacije nepun vek kasnije. Svojim pokroviteljstvom mnogim umetnicima zadužio je svetsku kulturu, a najveći kompozitor epohe u kojoj je živeo, Antonio Vivaldi, posvetio mu je jednu od svojih opera.

Tokom svog burnog života uvek je nosio otadžbinu i svetosavlje u srcu.

Izložba u Galeriji RTS

Izložba sa detaljnom prezentacijom više od 100 dokumenata, slika, crteža i fotografija artefakta koji svedoče o impozantnom životnom putu, delu i zaveštanju „najmoćnijeg Srbina nakon Cara Dušana“ prvi put se predstavlja srpskoj publici, pre svega zahvaljujući Nacionalnoj biblioteci Republike Burjatija i Predstavništvu Ministarstva spoljnih poslova Rusije u gradu Ulan Ude, prestonici ove republike Ruske Federacije na čijem se krajnjem jugu nalazi grad Kjahta, drevni Trojickosavsk koji je osnovao grof Sava Vladislavić u čast Svetog Save.

Izložba u Galeriji RTS je posvećena sećanju i na nedavno preminulog Vladimira Davidovića kome je jedna od životnih misija bila da grofa Savu Vladislavića istrgne iz istorijskog zaborava i dodeli mu zasluženo mesto u nacionalnom pamćenju. 

Vladimir Davidović o grofu Savi

Sam Vladislavić svedoči da je rođen 16. januara 1669. u srpskoj porodici Vladislavića, na imanju koje se nalazilo između sela Jasenik i Berušica, nedaleko od Gacka. Ostaci te kuće sačuvani su do danas, a u narodu su poznate kao kule kneza Vladislavića. Žitelji Gacka s ponosom govore o toj porodici koja se proslavila još u doba Srpske srednjovekovne države. Iz nje su potekli mnogi knezovi i narodne vođe.

Zbog napada turskih bandi porodica je prešla u Dubrovnik, čije je istorijsko ime tog vremena Raguza. Dubrovnik je u to doba bio vazal Osmanskog carstva. U Dubrovačkoj republici otac Save Vladislavića bavio se trgovinom, koja je Savi omogućila da poseti Francusku, Španiju i Mletačku Republiku. Stekavši široko obrazovanje i dobivši od oca nešto početnog kapitala, otišao je u Carigrad u kome je pokrenuo sopstvenu trgovinu. Tu je svom imenu dodao nastavak Raguzinski.

U Carigradu dolazi u kontakt sa ruskim ambasadorima V. Golicinom i E. Ukrajincevom kojima neoficijelno prenosi poruke, ali i dokumenta do kojih je mogao da dođe o odnosima Porte sa Francuskom, Engleskom, Austrijom i Mletačkom Republikom. Ti dokumenti su u mnogome doprineli zaključivanju rusko-turskog primirja tog doba.

Dobro obrazovan i dobro informisan, Sava je u Turskoj, Veneciji i Francuskoj organizovao sopstvenu trgovačku mrežu, koja se smatra prvom Ruskom obaveštajnom mrežom u inostranstvu. Spoljna obaveštajna služba je Rusiji u tom trenutku bila neophodna. Stoga mu je Petar Veliki za nagradu izdao ukaz sa pravom slobodne trgovine u Rusiji.

Godine 1702. Vladislavić se uputio u Rusiju noseći sa sobom svoj opis puta Crnim morem u Moskvu. U tom izveštaju detaljno je opisao luke, garnizone, njihovo naoružanje i mesta sidrenja otomanske flote, a pribavio je i druge podatke obaveštajnog karaktera.

Godine 1708. Sava je prešao u Moskvu za stalno, a 1710. godine je dobio čin dvorskog savetnika.

Brojne su njegove aktivnosti, od kojih se ističe uvođenje bakarnog novca u Rusiji, zbog čega je postao službeni organizator korišćenja bakra za monetarni zavod Rusije, starao se o suštinskoj organizaciji specijalnog obrazovanja mladih dvorjana, o izgradnji morske flote i o razvitku i jačanju diplomatskih veza Rusije sa zapadnom Evropom. Zalagao se za razvoj odnosa sa slovenskim narodima na Balkanu i praktično je bio kreator balkanske politike Rusije.

Godine 1711. Sava Vladislavić je predstavnik Rusije u Crnoj Gori i Moldaviji. Aktivno je učestvovao u Prutskoj vojnoj operaciji. Za zasluge u toj bici nagrađen je pravom na slobodnu trgovinu u Rusiji u trajanju od još 100 godina.

Jekaterina I je 24. februara 1725. godine Savi Vladislaviću dodelila grofovsku titulu, a već 18. juna poslala ga je u diplomatsku misiju u Kinu. Bio je to njegov poslednji podvig u slavu Rusije. Njegova misija značila je: početak intenzivne trgovine sa Kineskim carstvom, ustanovljena je državna granica i formirane su regularne vojno-granične jedinice.

Sava Vladislavić bio je treći ambasador Rusije u Kineskoj carevini Cin (Ćing). U arhivu spoljne politike Ruskog carstva u fascikli Odnosi Rusije sa Kinom za 1729. godinu čuvaju se listovi 229 i 230 – Ukaz cara Petra Drugog upućen Savi Vladislaviću kojim se izražava zadovoljstvo cara rezultatima Savinih aktivnosti u Kini.

Iscrpljujući pregovori u Pekingu trajali su pola godine. Održano je 48 konferencija na kojima je razmatrano 20 projekata. Ostala je zapamćena Savina izjava da: 'Rusko carstvo želi prijateljstvo kineskog cara, ali se i neprijateljstva ne boji i da je za njega spremno'.

Godine 1727. Sava je otišao iz Pekinga, ali su se pregovori produžili na granici. Konačno je na reci Buri 20. (31) avgusta 1727. godine zaključen Burinski sporazum, korak ka razgraničenju koji je potpisao Sava Vladislavić sa opunomoćenim predstavnikom Imperije Cin.

Burinski sporazum je u celosti ušao u sastav Kjahtinskog sporazuma koji je potpisan 21. oktobra 1727. Ovim sporazumom utvrđeno je postavljanje granice, a rusko-kineska trgovina zvanično se mogla odvijati na dva mesta: na reci Kjahti i na reci Arguni, nedaleko od Nerčinska. Tako je Trojickosavsk – Kjahta postala svojevrsni prolaz – vrata u centralnu Aziju.

Godine 1728. 15. juna, Sava Vladislavić je u prisustvu Kineza i celog ruskog poslanstva postavio kamen temeljac slobodne trgovine Novotrojicke tvrđave. Grad Trojickosavsk nazvan je po nebeskom zaštitniku Save Vladislavića – Sv. Savi Srpskom.

Nosilac je ordena Sv. apostola Andreja Prvozvanog koji je imao devizu: 'Za veru i vernost'. U svoje vreme to je bio najznačajniji orden Ruskog carstva, koji je posle revolucije 1918. godine bio ukinut, a 1998. godine orden je ponovo uspostavljen u Ruskoj Federaciji.

Nosilac je i ordena Svetog Aleksandra Nevskog koji mu je dodelila carica Jekaterina I. Ovaj orden dodeljivao se kao nagrada za vojne zasluge.

Preminuo je 17. juna 1738. godine na svom imanju Matoksa u sanktpeterburškoj guberniji. Sahranjen je u Blagoveštenskoj crkvi (Nacionalnom panteonu Rusije) lavre Svetog Aleksandra Nevskog u Sankt Peterburgu.

Spomenici Savi Vladislaviću podignuti su najpre u Sremskim Karlovcima i Gacku, a zatim u Šliseljburgu (Sankt Peterburg), mestu na kome je 1703. grof Apraksin predstavio Petru Velikom Savu Vladislavića. Četvrti spomenik mu je podignut u Herceg Novom, ispred crkve Svetog Đorđa na Toploj.

Godine 2018. spomenik mu je podignut i u gradu koji je osnovao – Kjahti (pod imenom Trojickosavsk, kako se zvao sve do 1934. godine), Republika Burjatija – Ruska Federacija.