Dve decenije od progona Srba iz Krajine

Pre 20 godina, 4. avgusta, 200.000 vojnika i policajaca iz sastava oružanih snaga Republike Hrvatske i Hrvatskog vijeća obrane iz Bosne, pod vrhovnim zapovedništvom Franje Tuđmana, napalo je, uz sadejstvo bošnjačke armije i prećutnu podršku vodećih sila Zapada, zaštićene zone Ujedinjenih nacija u severnoj Dalmaciji, Lici, Kordunu i Baniji.

Dan kasnije, 5. avgusta, hrvatska vojska je ušla u opusteli i prethodno žestoko granatiran Knin, u kojem je pre "Oluje" živelo više od 90 odsto Srba.

Za samo nekoliko dana, slomljen je otpor Vojske Republike Srpske Krajine, koja je brojala oko 30.000 vojnika. Narod iz Krajine, više od 200.000 ljudi, nateran je na bezglavo povlačenje u pravcu Srbije i Republike Srpske, pri čemu su izbegličke kolone bile pod stalnim dejstvom hrvatske artiljerije i vojnog vazduhoplovstva.

U "Brionskim transkriptima", zapisniku sa sastanka Franje Tuđmana sa vojnim i državnim rukovodstvom uoči "Oluje", zabeležena je izjava hrvatskog predsednika da "Srbe treba udariti tako snažno da nestanu".

Hrvatski napad na Krajinu dugo je i sistematski pripreman. Nije bio tajna ni u svetskim ni u regionalnim prestonicama, uključujući i Beograd.

Ali, Krajšnicima nije bilo pomoći.

Zaraćene jugoslovenske republike čekale su Dejton, a Srbi iz Hrvatske su u prekomponovanju političke geografije Balkana jednostavno postali – "prekobrojni".

Velikim silama, Krajišnici, kao čuvari granice od upada iz Otomanske imperije, odavno nisu više bili potrebni. Tuđman ih je uporno denuncirao kao "remetilački faktor" koji stoji na putu hrvatskog državnog sna. Miloševićev režim im je ulivao lažnu nadu i na kraju ih ostavio na cedilu.

Posvađani i političkim izazovima nedorasli krajiški lideri samo su zapečatili najlošiji od svih mogućih scenarija.

Tako je krajiškim Srbima, početkom avgusta 1995, jedino ostavljeno dovoljno vremena da navrat-nanos pokupe malo odeće, posedaju u traktore i završe baš onako kako im je cinično poručivao Stjepan Mesić – da im od rodne zemlje tragovi ostanu jedino na obući.

Kolonama sa traktorima nije bio dozvoljen ulazak u Beograd, osim prolska Bulevarom Arsenija Čarnojevića.

Srbi koji su ostali u Krajini, a reč je o civilima, uglavnom starijim i nemoćnim osobama, bili su izloženi teroru i nakon formalnog završetka operacije "Oluja", 7. avgusta.

Prema podacima Dokumentaciono-informativnog centra "Veritas", u akciji hrvatske vojske nestalo je blizu 2.000 osoba, dok je Hrvatski helsinški odbor saopštio da je u toku operacije "Oluja" ubijeno 670 civila.

Tuđman je najzad likovao. U govoru na otvaranju Ratne škole "Ban Josip Jelačić" u Zagrebu, 14. decembra 1998. godine, hrvatski predsednik kaže: "Srpsko smo pitanje, dakle, rešili, neće više biti 12 posto Srba ili devet posto Jugoslavena, kao što ih je bilo. A hoće li ih biti tri ili pet posto, to ne znači ugrožavanje hrvatske države."

Apelaciono veće Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, novembra 2012. godine, nije našlo da postoji odgovornost visokih hrvatskih oficira i funkcionera za zločine počinjene u "Oluji", odnosno da nisu krivi za "udruženi zločinački poduhvat s predsednikom Franjom Tuđmanom na čelu, smišljen da protera srpsko stanovništvo iz Kninske Krajine", kako je navedeno u optužnici. Generali Ante Gotovina i Mladen Markač, prethodno osuđeni na 24, odnosno 18 godina zatvora, oslobođeni su.

U Hrvatskoj je i ranije i ove godine tek manji broj nevladinih organizacija i pojedinaca podsećao na zločine počinjene nad Srbima.

U Kninu se sutra otkriva spomenik Franji Tuđmanu i slavi godišnjica "Oluje" uz koncert Marka Perkovića Tompsona, "proslavljenog" po pesmi "Jasenovac i Gradiška Stara".

U Srbiji i Republici Srpskoj danas se održavaju pomeni, a 5. avgust je proglašen Danom žalosti.