Književnost na radio-talasima

Posebno su sa stanovišta medijske istorije značajne i pesme koje su književnici spevali u slavu radija – tada novog medija i čuda tehnike. Među njima i Desimir Blagojević, Bogdan Čiplić i drugi ugledni pesnici.

Književnici su bili i na čelu programa Radio Beograda – Veljko Petrović je bio programski direktor, a posle njega na čelo radio-stanice došao je Stanislav Krakov; literarni referent bio je Vinko Vitezica; za Biblioteku Radio Beograda knjige je birao Stanislav Vinaver; u realizaciji programa za decu pre rata vrlo aktivno je učestvovao Gvido Tartalja, posebno aktivan pred Drugi svetski rat, ali i po izbijanju ratnih sukoba bio je autor „Srpske trilogije” Stevan Jakovljević…

Posle rata, dah slobode, obnove i velike nade od 1944. godine zapljusnuo je i književne stvaraoce koji su se sve direktnije vezivali za Radio Beograd. Među prvima na ovom poslu bili su Dušan Kostić i Dušan Matić. Kostić je već od 1946. načelnik Literarnog odeljenja i urednik rubrike „Književni prilog”, a poznati nadrealista Matić urednik „Kulturne hronike” i „Filmskog pregleda”.

Ovaj zamah podstakao je književnike da sve češća dolaze pred mikrofone Radio Beograda ili njihove tekstove tumače najbolji interpretatori umetničke reči. Forme u kojima se književnost predstavlja slušaocima sve su bogatije i raznolikije, često sa adekvatnom muzikom kao posebnim elementom koji oplemenjuje književnu reč – u dramskoj ili igrano-režiranoj formi.

Već pedesetih godina Literarna redakcija imala je oko 12 članova, među kojima su književnici: Mihailo Ražnatović, Miodrag Popović, Radomir Konstantinović, Stevan Raičković, Nada Marinković, Nikola Drenovac, Miodrag Protić i drugi.

Odgovorni urednici Kulturno-umetničkog sektora pedesetih i šezdesetih godina prošlog veka bili su Vladimir Pešić, Stevan Majstorović, Milan Bulatović i Božidar Božović, koji su podsticali (u duhu odgovarajućih društvenih stremljenja) nove ideje i davali inicijative za podsticanje književnog stvaralaštva na Radio Beogradu. U sadejstvu sa Dramskim, ali i sa Programom za decu, stvoren je prostor za delovanje brojnih književnika u radijskoj svakodnevici. Tome u prilog govore i svedaočenja Ive Andrića i Isidore Sekulić o saradnji sa Radio Beogradom.

Istoriografija beleži i emisije i rubrike kao što su „Neobjavljeni rukopisi” (najnovija ostvarenja naših savremenih pisaca), „Lirika u Jutarnjem programu” (kraći, „lakši” izbor stihova domaćih i stranih autora), „Muzičko-literarni program”, „Naši novi prevodi”, „Odabrana proza”, „Studio moderne literature”, „Hiljadu godina lirike” (vid moguće antologije poezije, prevashodno davnih vremena), „Poezija i muzika”, „Pretponoćni trenuci” (muzičko-poetska emisija prigodnog karaktera u interpretaciji naših poznatih dramskih umetnika)…

Literarni i Kulturno umetnički program Radio Beograda postao je bogatiji za takve književne veličine kao što su: Đorđe Kostić, Milorad Pavić, Ljubomir Simović, Mladen Markov, Pavle Zorić, Danilo Nikolić, Bratislav Milanović, Vladimir Arsić, Slobodan Džunić i mnogi drugi. Impulse Redakciji za decu posebno su davali književnici kao što su Dušan Radović, Dragan Lukić, Voja Carić, Zlata Vidaček, Dušica Manojlović, Ljubivoje Ršumović, Petar Žebeljan; Zabavno-humoristička redakcija vrvela je od pisaca prvog reda, od samog Miroslava Mitrovića, preko Branislava Todorovića Klinića, Dragana Aleksića, Dragomira Galeta Jankovića, Vladimira Jokića, Zorana Nikolića... U okviru Dramskog programa radili su Aleksandar Obrenović, Nebojša Nikolić, Zvonimir Kostić, Vojislav Donić… O književnosti su, u okviru Redakcije Drugog programa, izveštavali i književnu reč interpretirali Petar Pajić, Dragomir Brajković, Vladimir Bunjac, Radomir Andrić, Ratomir Damjanović, Zoran Stanojević, Radoman Kanjevac; na Trećem su, pored Radomira Konstantinovića, koji je bio i član izvorne posleratne Literarne redakcije, radili i Raša Popov, Radmila Gligić, Rade Kuzmanović, a na programu Beograd 202 Svetozar Vlajković, Slobodan Stanišić, Branislav Đuričić, Momo Kapor…

Delovi nekih od najznačajnijih književnih ostvarenja su nestajali u bespućima etra i pre no što su štampana na papiru, jer su pred mikrofonima Radio Beograda čitana dok su nastajala, iz neobjavljenih rukopisa, što je i sada praksa. Na sreću, glasovi nekih od naših najznačajnijih književnih autora sačuvani su upravo zahvaljujući riznici Tonskog arhiva Radio Beograda. Veoma vredan prilog izučavanju prisustva književnosti na talasima Radio Beograda je i zbornik „Književnost i radio” koji je o osamdesetogodišnjici Radio Beograda priredio Đorđe Malavrazić.

Danas su programi Radio Beograda ne samo kanal za plasman i tumačenje književnosti, već i jedan od stubova vibrantnog književnog života u gradu, o čemu svedoči i ciklus pesničkih večeri „Poezija, uživo!” koji Radio Beograd 2 realizuje u saradnji sa Zadužbinom Ilije Milosavljevića Kolarca i u okviru kojeg naši najpoznatiji savremeni pesnici, u direktnom prenosu kazuju svoje stihove.