"Veliki župan", novi istorijski roman Nikole Moravčevića

Nastavljajući seriju istorijskih romana o srpskom srednjem veku, Nikola Moravčević je napisao knjigu u kojoj na osnovu obilja građe i proučavanja istorijskih okolnosti iznutra prikazuje složenu Nemanjinu ličnost i istorijski tačne događaje tog veoma burnog doba. Jasno razlikujući istoriju od mita i hagiografija, Moravčević ispisuje uzbudljiv roman o osnivaču dinastije Nemanjića i o čoveku koji je Rašku pretvorio u značajnu zemlju na Balkanu.

U središtu Moravčevićvog interesovanja su uzbudljive epizode Nemanjinog života, od sporova i sukoba s braćom oko raškog nasleđa, sporazuma i sukoba s Vizantijom, ratovanja u ulozi komandanta vazalnog srpskog odreda u vizantijskoj vojsci, preko susreta s Fridrihom Barbarosom i konačnog dolaska na mesto velikog župana Raške, pa sve do odluke da napusti županski presto, povuče se na Hilandar i tamo zamonaši.

Prateći Nemanjin život od detinjstva i rane mladosti, preko doba pune zrelosti i uskomešanih vremena vlasti, do monaške smrti, Moravčević nastoji da na osnovu dostupne istorijske građe, ali i mnogobrojnih tokova različitih predanja i zapisa o Nemanjinom životu i delu stvori stabilnu romanesknu sliku. Na velikoj pozornici ovog romana pojavljuje se i svakodnevni i istorijski Nemanja, i mladić koji trpi nepravdu i hrabri ratnik koji se nepravdi suprotstavlja, i prekaljeni državnik, sav posvećen iskušenjima vladarskog života i opstanka zemlje kojom upravlja, i skrušeni monah koji smireno sabira iskustva svog uzbudljivog života. Oblikovan na takav način, Moravčevićev roman je u isto vreme slika jednog ispunjenog života i velika freska srpskog XII veka.

Moravčević je u proteklih dvadesetak godina objavio seriju čitanih istorijskih romana, od kojih se neki, poput romana Vreme vaskrsa i Albion, Albion, bave Srbijom u XX veku. Najveći broj Moravčevićevih istorijskih romana bavi se srpskom istorijom 14. i 15. veka. Posebnu pažnju čitalaca privukli su Moravčevićevi romani Vitez u doba zla, Poslednji despot, Radičevo zaveštanje, Zapisi o srpskom carstvu, Marko Mrnjavčević - nepriznati srpski kralj, Braća Anđelovići, Nesrećni kralj i Knez Lazar Hrebeljanović. Moravčević je objavio i istorijske romane Beču na veru i Grof Sava Vladislavić.

U izdanju Arhipelaga objavljena je i piščeva istorijska studija Srpske vlastelinke u kojoj se bavi sudbinom i državničkom ulogom šest znamenitih Srpkinja s kraja 14. i početka 15. veka. Moravčević je dobitnik Nagrade „Rastko Petrović" za životno delo (2011), dok je za roman Grof Sava Vladislavić dobio Nagradu „Janko Veselinović" za najbolji istorijski roman na srpskom jeziku.