Tribina Trećeg programa – Kantovo nasleđe (1)

U petak , 3. januara, u emisiji Tribina Trećeg programa, možete slušati izlaganje Lazara Atanaskovića „Karl Korš i otupljivanje Kantove revolucionarne oštrice” sa skupa „Kantovo nasleđe”, kao i raspravu posle izlaganja.

Godine 1923. Karl Korš je u svom delu Marksizam i filozofija primetio kako je devetnaestovekovno okretanje Kantu, a onda i kasniji novo-kantovski poziv "nazad ka Kantu" bio posledica sloma nade jedne revolucionarne generacije, sloma koji se definitivno dogodio sa propašću revolucije iz 1848. godine. Tu je bilo reči o generaciji građanskih, revolucionarnih intelektualaca čije nade su te 1848. bile skrhane, a svoje početke one su imale upravo u generaciji revolucionarnih mislilaca koja prema Koršu otpočinje sa Imanuelom Kantom. No, ovaj povratak Kantu posle 1848. godine, nije ni na koji način predstavljao povratak revolucionarnom misliocu, već Kantu kao saznajnom teoretičaru. Novokantovstvo je preokupirano pre svega problemima saznajne teorije, gde se Kant u prvom redu razume samo kao Kant iz Kritike čistog uma. Ovakav, buržoaski i uglađeni Kant, bio je daleko od mislioca građanske revolucije, što je on neskriveno bio, i o čemu svedoče njegovi politički spisi, ali i mesta u njegovim Kritikama. Jedno od najupečatljivijih nalazimo u Kritici moći suđenja u kojoj se on bez ustezanja poziva na savremene događaje u Francuskoj, kao nužnu posledicu društvene i političke nejednakosti. Po Koršu, razlog kantovske renesanse u drugoj polovini devetnaestog veka je konačni progon politički angažovane, ako hoćemo čak revolucionare filozofije sa nemačkih katedri posle konačne propasti nadanja koje je nemačka građanska inteligencija negovala još od 1780-ih.

Kantova pozicija, iako u svojoj ekonomskoj i političkoj osnovi građanska, 1780-ih godina bila je nužno revolucionarna, pošto buržoazija u Nemačkoj tog vremena nije predstavljala značajan društveni ili politički činilac – u tom smislu, misao nemačke građanske klase morala je da bude radikalnija i revolucionarnija od francuskog građanstva, pošto su njeni izgledi za osvajanje političke moći bili mnogo skromniji nego što je to bio slučaj u Francuskoj, gde se uostalom i dogodila buržoaska revolucija.

U raspravi posle izlaganja, pored autora, učestvuju Igor Cvejić, Branko Romčević, Vladimir Milisavljević i Ivan Milenković.

Moderator skupa i urednik Ivan Milenković