Gramofonija – Violinski koncert Johanesa Bramsa

Snimci koje je februara 1955. godine zabeležio Luis Lejton u Orkestarskoj dvorani u Čikagu, postali su vremenom jedni od retkih tonskih zapisa prisutnih u katalozima produkcijskih kuća tokom više od šest decenija. Producent ovog izdanja je bio Džon Fajfer, u to vreme rukovodilac u kompaniji RCA zadužen za implementaciju stereo tehnologije, koji će kasnije postati poznat i kao značajan inovator, odgovoran za kvadrofone i digitalno zabeležene snimke u izdanju ove kuće. On je takođe bio jedan od rukovodilaca projekta „Hajfec kolekcije”, poduhvata objavljivanja svih snimaka čuvenog violiniste na savremenim nosačima zvuka koji je dobio i prestižnu Gremi nagradu u kategoriji istorijskih izdanja. Iako su snimci originalno objavljeni u mono verziji, tri godine nakon premijere će biti realizovane i stereo ploče, kao i izdanja na traci od 7 inča. Do danas je objavljeno oko stotinak različitih verzija ovog snimka, a među njima je značajno pomenuti nemačku digitalno masterovanu DMM ploču iz 1985. godine, kao i luksuzno četvorostruko izdanje na jednostranim vinilima od 200 grama na 45 obrtaja koje je objavljeno 2015. godine u Sjedinjenim Američkim Državama.

Oznake koje su u vreme nastaka ove ploče bile štampane na omote izdanja, danas pomalo zbunjuju budući da nije postojala saglasnost među izdavačima na šta se termini odnose, a uz to je preciznost pojmova i odrednica bila podređena marketinškim strategijama, te su mnogi od njih korišćeni kako bi se privukli kupci, ali bez jasnog tehničkog značenja. To je slučaj i sa ovim izdanjem koje nosi oznaku „nova ortofonska ploča”. Ortofonija je bio termin koji je kompanija Viktor počela da koristi još 1925. godine, pre akvizicije od strane RCA, kako bi se označio prelazak sa mehaničkog na električni proces snimanja. Iako je termin bio dugo u upotrebi sa ovim značenjem, burne tehnološke promene pedesetih godina su producente navele da njime opišu nove stereo i mono ploče koje su snimljene sa posebnom ekvilizacijom koja će postati poznata kao RIAA. Sličan termin je koristila i konkurencija, kao na primer NBC za „ortoakustička” izdanja, dok je kompanija Kolumbija imala svoje termine za sličnu pojavu na mikrogruv vinilima. Tokom pedesetih godina će metod ekvilizacije kompanije RCA početi da usvajaju i razvijaju i druge kompanije te će on postati de fakto industrijski standard pod današnjim nazivom, dok će varijacije na termin ortofonija polako nestajati iz upotrebe.

Autor Milan Milojković
Urednica Sanja Kunjadić