Muzika viva – 69. Međunarodni Rostrum kompozitora

Na početku emisije čućete poslednje preporučeno delo u opštoj kategoriji – kompoziciju Promena poljske autorke Teoniki Rožinek. Naziv predstavlja skraćenu veziju sintagme „promenjena realnost” koja je postala popularna posle 2018. godine i koja je upućivala na mentalni proces u kojem se zahvaljujući internetu i virtuelnoj relanosti, naša svest prebacuje u taj fikcionalni svet. Ova pojava se često poredi sa astralnom projekcijom ili lucidnim snovima, jer su im efekti slični, dok subjekti izloženi ovom postupku, često navode da im pomaže kod istraživanja dubokih, do tada još neistraženih slojeva svesti. Prema rečima Teoniki Rožinek, u ovoj kompoziciji za simfonijski orkestar i snimljenu matricu, ona pokušava da dočara tu tanku liniju između radosti i uzbuđenja koje donosi novo otkriće i rizika i straha od ulaženja u najmračnije kutke naše duše.

Inače, ova tridesetdvogodišnja kompozitorka, često u svojim delima koristi elektornski zvuk i eksperimente sa njim, a prošle godine je osvojila i nagradu „Pasoš Politike”, koje je jedno od najznačajnijih poljskih priznanja u oblasti kulture i umetnosti.

U nastavku emisije čućete i poslednje preporučeno delo u kategoriji autora do 30 godina na ovogodišnjem Rostrumu kompozitora u Hagu. Reč je o kompoziciji Drvo jasike portugalske autoke Marte Dominges. Ova dvadesettrogodišnja umetnica, najmlađa učesnica ovogodišjneg takmičenja, trenutno se nalazi na master studijama kompozicije na Konzervatorijumu u Lisabonu. Sa samo sedamnaest godina, osvojila je prvu nagradu na takmičenju „Mladi stvaraoci”, a bila je i laureat na takmičenjima „Metamorfoze” 2020. u Belgiji i „Mlade lavice akuzmatične muzike” u Austriji. Kompozicija sa kojom se predstavila na ovogodišnjem Rostrumu u Hagu, inspirisana je poznatom crno-belom fotografijom Ansela Adamsa, načinjenom 1958. godine, pod nazivom Jasike. U svojoj kompoziciji, Marta Dominges pokušava da dočara zvučni utisak koje ovo evokativno delo u njoj izaziva, sa suprotstavljenim vertikalama vitkih stabala i srebrnkastim listovima drveća koji izranjaju iz crne površine slike.

U nastavku ćete čuti još jedno ostvarenje koje je predstavljalo selekciju ove zemlje, kratku kompoziciju Nadati se Sare Ros. Rođena na Azorskim ostrvima, ova autorka se okušala u najrazličitijim muzičkim žanrovima, ali je, čini se, posebno posvećena vokalnom i vokalno-instrumentalnom izrazu. Kompoziciju je studirala u Portugalu i u Ujedinjenom Kraljevstvu, a pored komponovanja, bavi se i organizacijom muzičkog života, kao osnivačica festivala posvećenog operi. Kratka pesma Nadati se nastala je kao deo projekta posvećenog pesmama engleskih autora, napisanim za pevačicu Mariju Žoao. Kako to navodi autorka, ova pesma je nastala u trenutku kada je osetila duboku radost i utehu, nakon perioda ispunjenog tenzijom. Kako bi opisala taj osećaj afektivnog odvajanja, iskoristila je stihove Džona Kitsa koje je svojim glasom oživela Marija Žoao, unoseći u njih dramu, dubinu, slatkoću i zaigranost.

Potom ćete čuti kompoziciju Pajps 64 – igra za petoro Andžeja Kvijećinjskog. Kvijećinski je već sa uspehom nastupao na Međunarodnom Rostrumu kompozitora, budući da je 2014. godine bio pobednik u kategoriji autora do 30 godina sa ostvarenjem Pesma poljubaca, kao i dobitnik posebne nagrade Francuskog radija. Ovaj umetnik je muziku studirao na Kraljevskom konzervatorijumu u Hagu, kod Ričarda Ejersa, Martejna Pedinga, Janisa Kirijakidesa i Luja Andrisena. Kao dobitnik brojnih stipendija komponovao je za značajne evropske ansamble, a dela su mu izvođena i na vodećim festivalima posvećenim savremenoj muzici.

Kompozicija Pajps 64 – igra za petoro Andžeja Kvijećinjskog ispirisana je video-igricom Super Mario Bros, koja je nastala pre tačno 30 godina i koja je potom doživela kultni status. Naime, komentar jednog instrumentaliste, da ga sviranje kompozicija Kvijećinjskog podseća na igrane video igrice – sa ponavljanjem pokreta, brzim promenama dinamike i pritiska žice, novim metrom u svakom taktu, podstaklo je autora da napravi ciklus kompozicija direktno inspirisan melodijom iz pomenute video igre. Uz to, Kvijećinjski u ovoj kompoziciji za blok flautu u gudački kvartet, ispituje i fenomen „fantomske harmonije”, po uzoru na medicinski fenomen koji se pojavljuje posle amputacije, da pacijent i dalje oseća prisustvo ekstremiteta koji više nije tu. Autor ovde brzim smenama tonova i kratkih fraza u različitim instrumentima pokušava da formira svojevrsno „harmonsko polje”, bojeći gotovo poentilističku fakturu kompozicije.

Selekciju Portugala predstavljale su još dve kompozicije – Arhe Ines Badalo i Da li oni znaju Danijela Dejvisa. Ines Badalo, špansko-portugalska gitarstkinja i višestruko nagrađivana kompozitorka, dobila je porudžbinu festivala u Navari čija je tema bila „od mita ka logosu”, odnosno od mitskih početaka do rođenja racionalne misli, te je inspiraciju za svoje delo pronašla u grčkoj reči „arhe”. Ona je označavala početak, odnosno izvorište, i bila je jedan od osnovnih koncepata antičke grčke filozofije kojim je objašnjeno rođenje univerzuma. Muzički, Ines Badalo je pokušala da prevede simbolične elemente iz poezije u muziku, stvarajući hijerarhijski odnos između elemenata, kojim bi stvorila jasnu, zaokruženu celinu.

Rođen 1990. godine, Dejvis se nakon studija u Lisabonu preselio u London, gde i danas živi. Tokom sezone 2019/2020, bio je jedan od šest rezidencijalnih kompozitora Londonskog sifmonijskog orkestra, a učestvovao je i u rezidencijalnom programu koji je fondacija Gulbenkijan realizovala sa uglednom finskom kompozitorkom Kaijom Sarijaho, u okviru kojeg je i nastalo delo predstavljamo u Hagu. Kompozicija Da li oni znaju napisana je za bariton i simfonijski orkestar i donosi snažan neoromantični zvuk, dok se autor okušava u spajanju zvučih boja orkestra i glasa, njihovog balansa i prostorne projekcije.

Urednica emisje: Ivana Neimarević