Žene u muzici – Ida Hendel

U životu koji je trajao punih devet decenija obuhvatajući najveći deo dvadesetog veka, Ida Hendel je izgradila reputaciju istaknute violinistkinje čije su interpretacije plenile izraženom emotivnošću, besprekornom intonacijom i tehničkom perfekcijom. Bila je inspiracija mlađim izvođačima poput Ane-Sofi Muter, Dejvida Gereta i Maksima Vengerova, kompozitorima koji su joj posvećivali dela, ali i ljubiteljima muzike, budući na veliki diskografski opus i koncerte koje je za života realizovala.

Rođena 15. decembra 1928. godine u poljskom gradu Helmu, Ida Hendel je uz svoju stariju sestru Alisu odrastala u siromašnom okruženju, u jevrejskoj porodici. Njihov otac bio je portretista i violinista-amater, koji je imao želju da obrazuje svoje ćerke, te da one budu violinistkinje. U intervjuu koji je vodila sa Stivenom Iserlisom u Vigmor holu u Londonu 25. februara 2012. godine, Ida Hendel je u šaljivom tonu ispričala kako je za deveti rođendan otac poklonio njenoj sestri violinu, a ona je bila izričita u stavu da ne želi da svira. Ipak, trogodišnja Ida je uzela violinu u ruke i počela intuitivno da muzicira, što je roditelje zadivilo, pa je, po očevoj želji, odmah započela školovanje na Konzervatorijumu u Varšavi. Potom je boravila u Nemačkoj, Parizu i Londonu gde je njen talenat prepoznao mađarski violinista i pedagog Karl Fleš, nazvavši je čudom od deteta, kao i Đorđe Enesku koji je mladoj umetnici pomogao da spozna dubinski smisao svakog dela koje izvodi, odnosno, kako je i sama jednom prilikom istakla, „da razume njegovu anatomiju".

Kada je imala samo sedam godina, 1935, osvojila je sedmu nagradu na prvom održanom takmičenju Vijenjavski, a tada šesnaestogodišnja Žinet Neve je ovenčana prvom nagradom. Mlade umetnice su se odmah sprijateljile, a njihovo prijateljstvo je trajalo sve do tragične smrti Žinet Neve 1949. godine. Debitantski nastup u Londonu usledio je 1937. kada je u Rojal Albert holu izvodila solističku deonicu u Betovenovom Violinskom koncertu. Tom prilikom za dirigentskim pultom je bio Henri Vud. Zadivljen talentom mlade umetnice, Vud joj je omogućio česte nastupe na Promsovim koncertima, a ubrzo je postala i jedna od omiljenih umetnica ovog prestižnog festivala na kojem je muzicirala čak 68 puta.

U osvit Drugog svetskog rata porodica Hendel se, zbog svog jevrejskog porekla, preselila u Englesku, a tokom rata Ida je redovno muzicirala na koncertima u Nacionalnoj galeriji u Londonu koje je organizovala pijanistkinja Majra Hes, a često je svirala i za savezničke trupe. Godine 1940. postala je britanska državljanka potipsavši i ekskluzivan ugovor sa produkcijskom kućom Deka.

Međunarodni koncertnu turneju u Americi započela je 1946, da bi se već 1952. godine sa porodicom preselila u Kanadu. Pored Izraelske filharmonije sa kojom je iste godine debitovala, Ida Hendel je započela i dugogodišnju saradnju sa drugim velikim svetskim ansamblima i dirigentima. U Londonu je 1970. objavila i svoju autobiografiju pod naslovom Žena sa violinom, a devet godina docnije preselila se na Floridu.

Pored brojnih priznanja kojima je za života ovenčana, Ida Hendel je 1982. godine osvojila nagradu Sibelijus za maestralnu interpretaciju Violinskog koncerta ovog finskog kompozitora. Kraljica Elizabeta Druga ju je 1991. godine promovisala u Komandanta reda britanskog carstva, a 2000. imenovana je i za članicu Kraljevskog muzičkog koledža u Londonu.

Preminula je na Floridi, 1. jula 2020. godine.

Urednica Irina Maksimović Šašić