Muzika sveta – Đivan Gasparijan

Na početku emisije čućete snimak sa koncerta Ansambla Đivana Gasparijana, zabeležen 8. avgusta 2002. godine na Festivalu Glat und Ferkert u austrijskom gradu Krems, kada su izvedene kompozicije koje je Gasparijan komponovao. Snimak smo dobili posredstvom međunarodne razmene članica Euroradija. U nastavku slede odabrane nureme sa albuma Fuad, koji je 2001. godine objavio u saradnji sa turskim multiinstrumentalistom Erkanom Ourom, potom numere sa albuma I Will Not Be Sad In This World koji je 1989. godine producirao Brajan Ino, kao i kolaboracije sa Sainko Namčilak i iranskim umetnikom Hosinom Alizadeom.

Đivan Gasparijan rođen je 1928. godine u Solaku, selu nadomak jermenske prestonice Jerevana, u koji se njegova porodica preselila kada mu je bilo šest godina. Iste godine počeo je da svira ovaj tradicionalni instrument, očaran ansamblima duduka koji su u bioskopima pratili neme filmove. Vremenom je postao jedan od najuticajnijih muzičara u istoriji duduka i oličenje jermenske tradicionalne muzike. 

Decenijama pre nego što je zapad čuo za Gasparijana, bio je naročito priznati muzičar, kompozitor i pedagog u Jermeniji i Sovjetskom Savezu. Prve muzičke korake napravio je kod jednog od najpoznatijih jermenskih svirača dvadesetih godina prošlog veka - Margara Margarijana, koji mu je i poklonio prvi duduk. Sa svega dvadeset godina Đivan Gasparijan postao je solista Jerevanske filharmonije, a 1973. godine bio je prvi muzičar koji je dobio titulu narodnog umetnika Jermenije. U jednom od intervjua koje je dao za britanski Folkradio 2014. godine, istakao je da je važan aspekt njegovog uspeha ublažavanje jaza između škola duduka. Naime, postoje dve škole sviranja: tehnički zahtevan, klasičan pristup i liberalniji, inovativniji, gde su ton i inovacije važniji od tehnike. 

Prvi značajan događaj i, ispostaviće se, velika prekretnica u njegovoj karijeri, bio je koncert u Moskvi 1947. godine, kada je nastupao sa Nacionalnim amaterskim ansamblom. Koncertu je prisustvovao i tadašnji Generalni sekretar Sovjetskog Saveza – Josif Staljin, koji je Gasparijanu nakon nastupa poklonio čuveni ruski sat marke „Pobeda". Pokazalo se, kako je sam Gasparijan kasnije isticao, da su svi pričali o tome i da je taj dan postao odlučujući za njegovu budućnost. I ne samo na njegovu, već je značajno uticao i na to da duduk postane koncertni instrument. Mnogo godina kasnije, još jedan moskovski koncert bio je prekretnica u njegovoj karijeri – 1988. godine njegovom nastupu prisustvovao je Brajan Ino, koji ga je odmah pozvao u London. Usledio je album za zapadno tržište, a Ino ga je tada upoznao i sa kanadskim gitarisom i kompozitorom filmske muzike Majklom Brukom. Od tog momenta počinje globalna slava Đivana Gasparijana i jermenske muzike uopšte. Naime, Gasparjan je svojim veštinama izvođenja duduk re-pozicionirao na svetskoj sceni, te od prevashodno pastirskog, načinio internacionalno priznat instrument. Njegov debi album za zapadno tržište, pod nazivom I Will Not Be Sad In This World, objavljen je 1989. godine za diskografsku kuću Opal, a producent je bio Brajan Ino. Na albumu su Gasparijanovi aranžmani tradicionalnih numera, u kojima postiže punu senzualnost, a meditativne melodije na momente zvuče kao da su odsvirane na neju. 

Nakon boravka u Londonu, Gasparijan se seli u Sjedninjene Američke Države, ali se posle par godina vratio u Jermeniju, jer, kako je sam rekao: „Inspiraciju i moć možete osetiti samo u svojoj domovini". Po povratku postaje profesor na Državnom konzervatorijumu u Jerevanu, ali kolaboracije sa inostranim umetnicima ne prestaju. Sa Piterom Gejbrijelom sarađivao je na sauntreku za film Poslednje Hristovo iskušenje Martina Skorsezea, a njegove interpretacije, ali i kompozicije mogu se čuti u brojnim ostvarenjima, među kojima su najpoznatiji Gladijator, Vrana, Doktor Živago i Onjegin. Nastupao je i sa ansamblima kao što su Kronos kvartet i Simfonijski orkestri iz Beča, Jerevana i Los Anđelesa, a od brojnih nagrada i priznanja izdvaja se ona „Za životno delo", koju mu je 2002. godine dodeljena na presižnom Festivalu Vomeks.

Urednica emisije Marija Vuković