Muzičko putovanje Francuskom i Italijom sa Čarlsom Bernijem

Na putovanje tokom kojeg je posetio Francusku i Italiju, Čarls Berni je krenuo u junu 1770, sa osnovnim ciljem da prikupi materijal za svoje životno delo - četiri toma istorije muzike koja će objavljivati od 1776. do 1789. godine. Na ovom putu Berni je pratio dobro utabanu stazu takozvanih „velikih putovanja”, odnosno obilaska evropskog kontinenta, a pre svega Italije. Karakteristični za britansku aristokratiju, ovi poduhvati su već bili dobro dokumentovani brojnim putopisnim delima. Berni na početku svoje pripovesti primećuje kako svi ti putopisi u prvi plan stavljaju likovne umetnosti, dok su informacije o muzici nepostojeće, iako je, prema njegovom mišljenju, Italija davno izgubila primat u slikarstvu, skulpturi i arhitekturi, dok je vodeća upravo na planu muzike.

Čarls Berni se otvoreno svrstavao u zagovornike modernog italijanskog muzičkog izraza, proisteklog iz galantnog stila, te ne čudi što je za njega Francuska tek usputna stanica na putu ka centrima poput Milana, Venecije i Napulja. Posebnu pažnju posvetio je izvođenju gregorijanskog korala i upotrebi orgulja u francuskim crkvama. Prilikom bogosluženja kojem je prisustvovao u crkvi Sen-Roš, Berni je imao priliku da čuje vodećeg pariskog orguljaša, Kloda Balbastra, koji je ostavio snažan utisak na njega, pre svega veštinom izvođenja kontrastnih karakternih improvizacija. U društvu Balbastra, Berni je upoznao drugog vodećeg pariskog orguljaša i čembalistu, Arman-Luja Kuprena. Zabeleživši u svom putopisu Kuprenovo virtuozno vladanje instrumentima sa dirkama, Berni je zadovoljno primetio da je mladi Kupren, tada u ranim četrdesetim godinama svog života, usvojio sve od modernog, italijanskog stila, koliko mu je sredina u kojoj je radio to dozvoljavala.

Berni je bio kritičan prema francuskoj operskoj tradiciji, pogotovo prema delima u žanru opere-baleta. Jedini operski kompozitor koji je zavredio njegove reči hvale bio je Andre Gretri, čija dela je slušao na sceni pariskog Italijanskog pozorišta, ali i upoznao u društvu muzičkog pisca Opata Pjer-Žozefa Rusijea i slikara Žan-Etjena Liotara. Ističući Gretrijevo osmogodišnje obrazovanje u Bolonji pod mentorstvom Đovanija Batiste Martinija, Berni prenosi zaključke njihovog razgovora o neprilagođenosti francuske poezije modernom italijanskom muzičkom izrazu, te primećuje ove neusklađenosti i u Gretrijevim kompozicionim rešenjima.

Nakon Pariza, Čarls Berni je svoj put nastavio posetama Lionu i Ženevi, koji na njega nisu ostavili pozitivne muzičke impresije, ali mu je potonji grad pružio priliku da se upozna sa Volterom. Bernijevo oduševljenje italijanskom muzikom po prvi put će se ovaplotiti prilikom posete Torinu, gde je prisustvovao koncertima kapele Savojskog kraljevskog dvora. Pored kapelmajstora Gaetana Punjanija, koga je poznavao iz Londona, Berni se susreo sa braćom Bezoci, Antonijom i Alesandrom, virtuozima na oboi i flauti, te je bio gost u njihovom domu. Posebno je istakao idiosinkratičnost njihovog izraza, prilagođenog ovim duvačkim instrumentima, te delikatnost i rafiniranost melodike koja je u prvom planu njihovih solističkih dela.

Autor Srđan Atanasovski
Urednica Sanja Kunjadić