Hronika Trećeg programa

Kako nas obaveštava Milan Garić knjigu Misterij, iza svega Predrag Finci je pripremao kao istraživač, a napisao je kao pisac, koji se dugo pripremao i uvežbavao, a onda ta iskustva i znanja objedinio i nadišao. Knjiga sadrži devet organski sjedinjenih eseja: Otkud?, Umjetnost pred mističnim, Kako?, Mistično iskustvo, Čemu?, Filozofske nedoumice, Zašto?, Misterij kao filozofski pojam i Kada?. Posebna vrednost ove knjige nije samo u tome što se o mističnom govori bez mistifikovanja, racionalno i analitički strogo, nego prevashodno u tome što ona postupno pokazuje da se „mistično" najpre pripisuje nečemu neobičnom, nekom čudu, kuriozitetu, a tek u svojoj zrelosti duh razabire mistično u „običnom", naizgled po sebi razumljivom. Upravo je to osnovni, supstancijalni sadržajni i značenjski tok ove knjige u kojoj se organski spajaju posebna iskustava i delovi vlastite duhovne biografije sa važnim a zatamnjenim, ili nedovoljno osvetljenim delovima i vidovima duhovne biografije čoveka uopšte.

Finci nas uvodi u temu govoreći o prvim iskustvima sa onostranim - o dječačkoj začuđenosti mađioničarskim trikovima, magičnim crtežima i ilustracijama Paracelzusovih spisa, o tome kako je dodavao Šeherzadinim pričama svoje, nadmetao se u hrabrosti sa drugarima pokazujući dokle sam sme da zađe u obližnje groblje, kako je pre nego što je upoznao Platonovu pećinu, istražio vlastite špilje, odrastao uz priče i legende uz čije su reči i odjeke odrastale generacije, sve dok nije zadobio ono poverenje, koje, ni sami ne znamo kako, zaslužimo kod slučajnih saputnika i poznanika koji nam poveravaju najfantastičnije priče i tajne. Prelaz sa takvih iskustava i anegdotalnih podsećanja na suštinski plan i analitički govor o mističnom iskustvu, događa se suptilno, te gotovo neosetno ulazimo u obilje lapidarnih kazivanja o mističnom u umetnosti, religiji i filozofiji, potkrepljenih brižno odabranim primerima. „Čitava jedna kratka, specijalistička studija o sličnostima i razlikama u pogledima na mistično i misterij u umjetnosti, religiji i filozofiji - od prvih mističkih iskustava nastalih u zanosu drevnih obreda i rituala, u orfičkim i dionizijskim svetkovinama, do danas, od sufija do Viljema Blejka, od Blejka do Bodlera, Remboa, Rilkea, Pesoe i Borhesa, od Ivana od Križa do Eliota, od Dantea do Hesea, od jedne do druge pjesničke ezoterije što se njegovala inokosno, s onu stranu svakog okultizma i koketiranja sa tajnim društvima kojima nisu odolili, recimo, Jejts i Strinberg, od naivnih slikara do Maljeviča i Klea, od Mocarta do Dejvida Bouvija, od Kabale i Zohara do Majmonida i Martina Bubera, od Dionizija Areopagita do Majstera Ekharta, od Majstera Ekharta do Hansa Kinga i tako dalje", piše Milan Garić.

Čitala Marica Milčanović.
Urednica emisije Tanja Mijović.