Leoš Janaček: Usud

Glavne uloge tumače Martin Šrejma kao kompozitor Živnji, Veronika Holobova kao Mila Valkova, Petra Alvarez Šimkova kao Milina majka, Tomaš Koržinek kao Doktor Suda, Jakub Ketner kao slika Lotski, Lukaš Baržak kao Konečni. Petogodišnjeg Doubeka izvodi Ondržej Mager, dok Doubeka kao šesneaestogodišnjaka tumači Filip Kaštura. Horom i orkestrom Teatra u Ostravi dirigiuje Jakub Kleker.

Janaček je svoje najenigmatičnije delo komponovao na predložak u stihovima Feodore Bartošove, koja je imala zadatak da kompozitorov scenario pretoči u libreto. Ovaj povratak stihovima se može sagledati i kao uticaj opere Evgenije Onjegin Petra Čajkovskog. Poput ruske opere i Usud je vezan za milje više klase i njihovih interpersonalih odnosa. Ipak, Janačekovo delo je kompleksno i manje direktno, a čini se da junaci ove kratke tročine opere plutaju u vakuumu i da je motivacije za njihove postupke teško razumeti.

Glavni junak je kompozitor Živnji koji u banji sreće svoju staru ljubav Milu sa kojom ima sina. Milina psihički labilna majka je bila protiv ove veze i njeno neprijateljstvo nije splaslo tokom godina. Uprkos svemu, Mila i Živnji, započinju zajednički život, sve dok njena majka u trenutku pomračenja uma ne skoči kroz prozor, povlačeći Milu sa sobom. U poslednjem delu Usuda, prisustvujemo probi Živnjijeve opere kojoj nedostaje treći čin. Kompozitor kaže da je taj čin u božijim rukama i da će tamo i ostati.

Ovaj zaplet opterećen je time što glavni junaci razgovaraju međusobno koristeći aluzije i bizarne sintagme. Utisak je da iza cele priče stoji neka neizgovorena misterija koja obavija sve postupke i odnose. Živnjijev neuimitni usud, sudbina od koje se ne može pobeći, nadavija se nad sva dešavanja kao crni oblak.

Janaček je napisao izuzetno nadahnutu muziku za Usud. Stilizovani valcer uvertire odmah nas uvodi u atmosferu banjskog mesta. Muzika uspeva da nam dočara komplikovane odnose među likovima svojom imaginacijom. Ipak, kako je to primetio muzikolog Mikulaš Bek, Usud je opera o nemogućnosti da se stvori autentično umetničko delo bez pakta sa višim bićem - bilo da je to Bog ili Đavo. To bi možda i bilo pravo značenje Janačekove enigmatične opere.

Urednica Ksenija Stevanović