Rimski Paseto di Borđo tunel za bekstvo pape ili staza za povratak izgubljene muškosti

Za posetioce je otvoren Paseto di Borđo koji povezuje Baziliku Svetog Petra i Kastel Sant Anđelo u Rimu i koji je tokom svog postojanja još od VI veka prvo bio odbrambena struktura, zatim tunel kojim su se odvodili zarobljenici u Kastel San Anđelo, a na kraju i tajni prolaz namenjen sklanjanju pape iz Vatikana u slučaju opasnosti.

„Ovde je praktično granica države Vatikan i najznačajnija tačka koja nam prikazuje istoriju i funkciju ovog prolaza zvanog Paseto. Ovaj izdignuti prolaz je postao poznat jer je ovim putem, kroz pokriveni hodnik koji se nalazi ispod, pobegao papa Aleksandar VI Bordžija tokom francuske opsade 1494. godine. Sa jedne strane se vidi kupola katedrale Svetog Petra, a sa druge anđeo na Kastelu Sant Anđelo“, navodi Luka Merkuri, direktor muzeja Kastel Sant Anđelo.

Posetioci italijanskog glavnog grada mogu da prošetaju prolazom kojim je pobegao i papa Klemente VII Mediči 1527. godine, tokom pljačke Rima koju su počinili vojnici Karla VIII, sakrivši se u Kastel Sant Anđelo koji ima dva nivoa – prolaz na otvoreno koji je služio straži i sa koga se pruža predivan pogled na Rim; kao i podzemni koji je bio pravi tajni prolaz koji je služio za bekstvo papama u ratnim i ostalim opasnim situacijama.

Paseto je bio deo odbrambenog objekta koji se protezao od podnožja Vatikanskog brda do Hadrijanovog mauzoleja, da bi zaštitio vojni logor koji je podigao u ovom delu grada oko 547. godine varvarski vođa Totila.

Oko 852. godine papa Lav IV sagradio je gradski zid, visok oko pet metara, sa šetalištem, da bi zaštitio baziliku Svetog Petra i obližnje zgrade. Da bi ga podigao, on je iskoristio, gde je to bilo moguće, već postojeću strukturu koja je kasnije korišćena za izgradnju Paseta kakvog danas poznajemo.

Neki naučnici kažu da je Paseto sagrađen oko 1277. godine, tokom pontifikata Nikola III, pape koji je preneo papsku rezidenciju iz Lateranske palate u Vatikan. Drugi veruju da su dela počela sa Bonifacijem IX između 1389. i 1404. godine, a završila sa Baltazarom Kosom, ili antipapom Jovanom XXIII.

Tokom vekova, Paseto je nekoliko puta modifikovan i obnavljan za vreme nekoliko papa, uključujući Nikolu V (1447-1455), Siksta IV (1471-1484) i Aleksandra VI (1492-1503), uz dodavanje staza za patrole, zidine, karaule, utvrđenja i uzvišenja.

Postoji i legenda da je Rodrigo Bordžija (papa Aleksandar VI) koristio ovaj prolaz da pi posećivao svoje ljubavnice. Iz ove priče se izrodio jedan veoma neobičan običaj, da će muškarac uspeti da povrati izgubljenu muškost ako prošeta 77 puta napred-nazad duž 800 metara Paseta, što je nešto više od 60 kilometara.