Hor Svetog Save u Beču – muzika, religija i daleka politika

Hram Svetog Save na Vračaru ima tri hora – veliki istoimeni hor koji je sada nastupio u Beču, pored njega Pevačko društvo „Mokranjac“ i dečji hor „Rastko“. Iako je osnovni zadatak crkvenih horova sudelovanje u liturgijama, deo njihove privlačnosti su i nastupi pred širom publikom sa programima sastavljenim od duhovne muzike domaćih i stranih autora, kao i tradicionalne narodne muzike.

Koncert u Beču je trajao nešto više od jednog sata, sa probranim kompozicijama Stevana Mokranjca, Josifa Marinkovića, Kornelija Stankovića, Sergeja Rahmanjinova i Petra Čajkovskog.

Iako Hor postoji tek sedam godina, već je ostvario veliki broj nastupa na značajnim koncertnim podijumima u Srbiji i regionu, a u daljem inostranstvu u Rusiji i Belorusiji. Voditeljka Hora Katarina Stanković je magistrirala i doktorirala dirigovanje na Muzičkom fakultetu kod Darinke Matić Marović.

Istok sreće Zapad

Muzika je bila i ostala u prvom planu. Ipak značaj ovog koncerta nadilazi namere organizatora, austrijske dioceze Ruske pravoslavne crkve Moskovskog paptrijarhata.

U lošim vremenima po austrijsko-ruske odnose, pod EU sankcijama Rusiji, bliži se osamdeseta godišnjica od kada su jedinice Crvene armije pobedile u bitki za Beč i sredinom aprila 1945. ušle u grad.

Bilo je interesantno videti da li će se kao gost na koncertu pojaviti neko iz bečke gradske vlade, iz osećaja za povod. Iz gradskih institucija nije došao niko. Koncerti duhovne muzike su uvek dobra prilika za zatopljavanje odnosa bez velikih obaveza. Ta je prilika propuštena.

Katedrala Svetog Nikolaja je duboko povezana sa istorijom grada. Podignuta je u vreme kada je nastajala arhitektura modernog Beča, na prelazu iz 19. u 20. vek, upravo kao primer saradnje Istoka i Zapada.

Planove za crkvu je izradio Grigorij Kotov, carski, posle sovjetski arhitekta. Podigao je Italijan Luis Đakomeli, dokazujući staru rusku fascinaciju italijanskim arhitektama, koja vuče korene još iz Renesanse.

Objekat je završen i posvećen 1899. Od samog početka je to bila crkva vezana za rusku ambasadu. I organizaciono i fizički, jer je ambasada u neposrednoj blizini.

Sa izbijanjem Prvog svetskog rata, crkva je zatvorena i predata neutralnoj Španiji.

Kad su 1924. uspostavljeni službeni odnosi Beča i Moskve, Austrijanci su vratili crkvu ruskoj ambasadi. U vremenima kakva su bila, ambasada je crkvu koristila kao skladište.

U Drugom svetskom ratu su nacističke vlasti u rusku Katedralu Svetog Nikolaja smestili gradsku muzičku školu.

Crkva je vraćena u prvobitnu namenu kao religiozni pravoslavni hram tek 1945. i to ne po političkoj volji iz Moskve, već direktnom odlukom Vojne komande Crvene armije za Beč.

Od onda su tri institucije – Nikolajeva crkva, ruska ambasada i takođe u blizini podignuti spomenik Crvenoj armiji, nastavile da žive u svesti Beča kao arhitektonski ansambl istorijskog i kulturnog smisla između Beča i Moskve.

Sada je bila prilika da se između gradskih vlasti Beča i duhovnog predstavništva Ruske crkve napravi mali korak, olakšan muzičkim nastupom iz diplomatski neutralne zemlje.

Do takvog simboličkog akta nije došlo. Ali to nije umanjilo uživanje vernika, publike i domaćina u nastupu hora sa beogradskog Vračara.