Naučnici utvrdili da se šimpanze u starosti, kao i ljudi, radije druže sa starim prijateljima

Naučnici su posle više od dve decenija posmatranja načina života šimpanza otkrili da se stariji mužjaci radije druže sa dugogodišnjim prijateljima, čak na štetu uspostavljanja drugih društvenih veza.

„Utvrdili smo da šimpanze i ljudi dele isti obrazac socijalnog starenja“, naglašava Zarin Mačanda, primatolog sa Univerziteta „Tafts“ u Masačusetsu. „Znamo da se ljudima sa starošću socijalne mreže smanjuju, ali, istovremeno, postojeće jačaju. Isto to vidimo i kod šimpanza“, dodaje Mačanda.

Istraživači su svoje zaključke izveli posle 78.000 sati posmatranja šimpanza napravljenih između 1995. i 2016. godine. Pratili su socijalne interakcije dvadeset jednog mužjaka šimpanze u dobi od 15 do 58 godina starosti u Nacionalnom parku Kibile u Ugandi. Pratili su mužjake jer oni imaju jače razvijenu mrežu socijalnih veza od ženki i češće komuniciraju.

Mačanda je, radeći u timu sa Aleksandrom Rozati sa Univerziteta u Mičigenu, En Arbur i ostalim istraživačima, odnose šimpanza klasifikovao u zavisnosti od toga koliko su vremena sedeli zajedno sa drugim jedinkama i negovali ih. Potom su razne parove rangirali po bliskosti uspostavljenih veza na više kategorija – kategoriju u kojoj je izgledalo da oba mužjaka uživaju u vezi; jedostrana prijateljstva u kojima jedan šimpanza više želi da se druži nego drugi; i neprijateljstva, gde nijedan mužjak nije pokazivao interesovanje za drugog.

Kada su uporedili obrasce prijateljskih veza, istraživači su otkrili da su starije šimpanze imale više međusobnih, a manje jednostranih prijateljstava od mlađih. Na primer, jedan mužjak od 40 godina imao je tri puta više uzajamnih prijateljstava i trećinu manje jednostranih od petnaestogodišnjaka.

Još jedna osobina koja je karakteristična za starije ljude, primećena je i kod šimpanza. Kako su mužjaci postajali stariji, nivo njihove agresivnosti je opadao, to jest upuštali su se u mnogo manje fizičkih obračuna i manje su zastrašivali članove svog čopora.

Ovi nalazi su prilično iznenadili istraživače. Prema jednoj psihološkoj teoriji, poznatoj kao teorija socioemocionalne selektivnosti, stariji ljudi se radije odlučuju za pozitivne socijalne odnose jer su svesni da im vreme ističe. Ali mnogi primatolozi tvrde da šimpanzama nedostaje ljudski osećaj smrtnosti, sugerišući da je nešto drugo uzrok takvog njihovog ponašanja.

Prema Mačandi, nalazi objavljeni na portalu Sajens, pokazuju da osećaj budućeg vremena nije potreban da bi se društveni krugovi smanjivali tokom godina, a da sasvim drugi faktori utiču na ponašanje ljudi i šimpanza.

Robin Danbar, profesor evolucione psihologije na Univerzitetu u Oksfordu, ne slaže se sa socioemocionalnom teorijom selektivnosti, i tvrdi da mu ona zvuči kao „naivno psihobrbljanje“. „Kod ljudi je pad društvenih veza sa godinama rezultat smanjenja društvene motivacije da izađu i upoznaju ljude, pomešan sa nedostatkom mogućnosti“, smatra profesor.

S obzirom na slično ponašanje šimpanza i ljudi, profesorka Džoan Silk, antropolog sa Državnog univerziteta u Arizoni, pretpostavlja da je ova navika nastala kod ljudi pre nego što su im se reazvile današnje kognitivne veštine i sposobnost predviđanja budućih događaja.

S obzirom na to i da se stariji muškarci manje bore za pronalaženje partnerke, onda se verovatno usredsređuju na uzajamno bliske odnose sa pouzdanim prijateljima, dodaje profesorka Silk.