Zlatno vreme Sirogojna

Imajući u vidu polunomadski karakter stanovništva sve do 19. veka, oskudni su tragovi prošlosti u selu Sirogojno. Može se samo pretpostaviti da je postojalo utvrđeno naselje na trnavskoj Gradini koje se ne može hronološki odrediti.

U narodu se pominju groblja i više toponima sa spomeničkim ostacima. Danas ni njihovi tragovi više nisu uočljivi. Jedino groblje u starom Sirogojnu nalazi se oko Crkve Svetog Petra i Pavla, gde je danas uređen lapidarijum od starijih nadgrobnih spomenika, izmeštenih prilikom novih sahrana ili gradnjom savremenih porodičnih grobnica.

Međutim, zlatno vreme Sirogojna započinje od druge polovine 20. veka, kada ono postaje turistička i modna destinacija Srbije. Sirogojno je pod nazivom Muzej na otvorenom „Staro selo" povratilo svoj autentični etno-istorijski oblik i sve više pažnje posvećuje se očuvanju tradicionalnih, narodnih običaja tog dela Srbije. Najveću popularnost je steklo kada je ekonomistkinja Dobrila Smiljanić došla u lokalnu zemljoradničku zadrugu i okupila žene-pletilje, koje su pod njenom organizacijom, uz svoj prirodni talenat, čuvenim 'Sirogojno' džemperima krenule u osvajanje tržišta tadašnje Jugoslavije, ali i svetskog tržišta.

Ti prelepi vuneni proizvodi danas se mogu nabaviti samo na Zlatiborskoj pijaci, ili u nekom seoskom domaćinstvu, no više ni približno nemaju značaj koji su imali sedamdesetih godina prošlog veka, a Dobrila Smiljanić, danas penzionerka, sprema se da objavi monografiju o zlatnim decenijama Sirogojna.

Etno-selo živi i dalje kao poznata turistička destinacija. Udaljeno je 26 kilometara od centra Zlatibora, i prostire se na pet hektara zemljišta. Pored Crkve Svetog Petra i Pavla iz 1764. godine, sa izuzetno vrednim ikonostasom, u Sirogojnu se nalazi sedam brvnara koje su „donesene" iz svih delova Zlatibora kako bi se tu predstavljale, čuvale, i naravno, koristile u turističke svrhe. Glavna kuća ima „sobu" i „kuću" u čijoj se sredini nalazi ognjište na kome se priprema hrana, a ispod sobe nalazi se vinski podrum.

Tu su, naravno, i letnja pozornica i dvorana za izložbe, pozorišne predstave i koncerte.

I na kraju, da podsetimo - iz tog zlatiborskog sela potiče i čuveni narodni heroj Savo Jovanović. Sigurno pamtite kultni partizanski film „Boško Buha" i jednog od glavnih junaka Savu Sirogojna.