Neka od najspektakularnijih naučnih otkrića u 2020. godini

Kako se 2020. godina završava, evo pregleda nekih fascinantnih nalaza koje ste možda propustili.

Drevni ljudi: Lobanje, žvakaća guma i praistorijski Pikaso

Saznali smo mnogo više o našim drevnim rođacima 2020. godine – o drugim vrstama ljudi koje su postojale pre i, u nekim slučajevima, uz rane Homo sapijense vekovima i milenijumima pre nego što smo ostali jedini preživeli hominini.

Najstarija lobanja koja pripada homo erektusu, najranijim ljudima koji su imali proporcije tela slične homo sapijensu koja je migrirala iz Afrike, pronađena je u arheološkom nalazištu Drimolen, nadomak Johanesburga. Pripadala je malom detetu, starom tek oko 2 ili 3 godine, a pretpostavlja se da je stara između 1,95 i 2,04 miliona godina. Do ovog otkrića najstariji fosil erektusa poticao je iz Dmanisija u Džordžiji, a datiran je na oko 1,8 miliona godina.

Komad žvakaće gume iz kasnog kamenog doba takođe je doneo izvanrednu priču.

Genetičari su uspeli da sekvenciraju genom i oralni mikrobiom osobe koja je žvakala brezinu smolu – devojčice koja je živela pre 5.700 godina u današnjoj Danskoj. Naučnici su uspeli da zaključe šta joj je bio poslednji obrok. To je bio prvi put da je ljudski genetski materijal uspešno izdvojen iz još nečega osim kostiju.

Mali komad gajtana pronađen u francuskoj pećini dodatno je potkopao dosadašnje pretpostavke da su neandertalci bili kognitivno inferiorniji u odnosu na homo sapijensa.

Otkriće komada prediva starog 41.000 do 52.000 godina obmotanog oko tankog kamenog alata pokazalo je da su neandertalci razumeli osnovne koncepte potrebne za izradu prediva, na osnovu čega se može zaključiti da su umeli da proizvode torbe, prostirke, mreže, tkaninu, zamke, pa čak i plovila.

„Otvara se novo poglavlje u poznavanju neandertalaca i njihovih sposobnosti da organizuju život“, smatra Mari-Helen Monsel, direktorka Nacionalnog naučnog centra u Francuskoj.

Na kraju, u Indonezi je pronađen još jedan pećinski crtež lova za koji stručnjaci takođe navode da menja naš pogled na stepen razvijenosti naših dalekih predaka. Ovo otkriće ima dodatni značaj i u tome što je prvi put pećinski crtež otkriven van Evrope, koja je do sada bila označena kao prvo mesto na kome su ljudi stvarali figurativnu umetnost.

Dinosaurusi, lude zveri i drugi drevni život

Stomak dinosaurusa i dokazi o njihovoj ishrani retko su sačuvani u fosilnim zapisima. Poslednji obrok koji je oklopljeni nodosaurus pojeo neposredno pre nego što je umro, uhvaćen je izuzetno detaljno, prema studiji o jedinstvenom fosilu objavljenoj u junu.

Ovo otkriće dalo je konačne dokaze o tome šta je jeo veliki dinosaurus biljojed – u ovom slučaju, puno sažvakanih listova paprati, nekoliko stabljika i grančica. Detalji biljaka bili su tako dobro očuvani u želucu da bi se mogli uporediti sa uzorcima uzetim iz današnjih biljaka.

Otprilike u vreme kada su dinosaurusi izumrli, neobični sisar živeo je na južnoj hemisferi pre 66 miliona godina, a pronađen je na Madagaskaru. Njegove izuzetno bizarne osobine zbunile su paleontologe.

Nazvano „luda zver“, otkriće Adalaterijuma objavljeno je u časopisu Nejčr u aprilu. Čudna životinja, veličine oposuma, ima više pršljenova od većine ostalih sisara, mišićave zadnje udove koji su stajali ispruženo kao kod današnjih krokodila, zajedno sa hrapavim prednjim nogama koje su bile uvučene ispod tela. Prednji zubi bili su mu poput zečjih, a zadnji su se potpuno razlikovali od zuba bilo kog drugog poznatog sisara, bilo živog, bilo izumrlog.

Vraćajući se još dalje od vremena dinosaurusa do porekla života na zemlji, naučnici su otkrili dokaze o najstarijem pretku na porodičnom stablu koje uključuje ljude i većinu životinja – crvoliko stvorenje veličine zrna pirinča otkriveno u Južnoj Australiji.
Stvorenje je živelo pre 555 miliona godina i predstavljalo je evolutivni korak napred za rani život na Zemlji.

Prirodni svet: Drevna zvezdana prašina i visoki koralni greben

Pre pedeset godina, meteorit je pao na Zemlju i sleteo u Australiju, noseći sa sobom retki uzorak iz dalekog svemira. Analiza meteorita objavljena u januaru otkrila je zvezdanu prašinu koja se formirala pre pet do sedam milijardi godina.

To je meteorit i njegovu zvezdanu prašinu učinilo najstarijim čvrstim materijalom ikad otkrivenim na Zemlji. Naše Sunce je staro oko 4,6 milijardi godina, što znači da je ova zvezdana prašina postojala mnogo pre nego što su naše sunce ili Sunčev sistem postali stvarnost.

Australijski naučnici su u oktobru pronašli još jedno zapanjujuće otkriće. Tokom mapiranja morskog dna uz obalu Severnog Kvinslenda, tim sa Instituta za okeane „Šmit" naišao je na novi koralni greben visine od oko 500 metara – što ga čini višim od nekih od najviših svetskih oblakodera. To je prvi „odvojeni greben“ koji je otkriven u okeanskim dubinama posle više od 120 godina.

Poslednjih godina u Sibiru su napravljena značajna otkrića jer su visoke temperature dovele do topljenja večitog leda, otkrivajući mamute, vunaste nosoroge i druga bića. Tundra je 2020. godine otkrila mnogo svojih tajni.

Lovci na losove otkrili su savršeno očuvano telo pećinskog medveda iz ledenog doba – otkriće prvog primerka vrste koja je ikada pronađena sa netaknutim mekim tkivima, objavljeno je u septembru. Pretpostavlja se da je živeo pre 39.500 godina.

„Danas je ovo prvo i jedinstveno otkriće ove vrste – ceo trup medveda sa mekim tkivima. Potpuno je očuvan, sa svim unutrašnjim organima na mestu, uključujući čak i nos“, rekla je naučnica Lena Grigorijeva sa Severoistočnog saveznog univerziteta u Jakutsku. „Ranije su pronalažene samo lobanje i kosti. Ovo otkriće je od velike važnosti za ceo svet“.

Istorija: Glasovi mrtvih, iznenađujuća genetska raznolikost Vikinga i mozak pretvoren u staklo

Naučnici su 2020. godine pronašli način da čujemo glas egipatskog sveštenika koji je umro pre više od 3.000 godina. Istraživači iz Ujedinjenog Kraljevstva ponovo su kreirali zvuk pomoću 3D štampe pošto su skenirali mumificirane ostatake sveštenika. Tim je uspeo da tačno reprodukuje jedan zvuk, koji pomalo zvuči kao dugačak, ogorčeni „meh“ bez glasa „m“.

Poput Egipćana, Vikinzi su dugo bili izvor fascinacije za filmske radnike, a u popularnoj kulturi često su prikazani kao riđokosi skandinavski ratnici koji su harali po Evropi. Istraživanje objavljeno u septembru, međutim, sugeriše da smo i to – kao i još mnogo toga – pogrešno pretpostavljali.

Najveća studija ove vrste koristila je DNK tehnologiju za analizu preko 400 vikinških skeleta, a istraživači su otkrili da su mnogi Vikinzi zapravo imali smeđu kosu. I nisu bili samo iz Skandinavije – u svojoj krvi su imali i gene iz Azije i Južne Evrope.

„Rezultati menjaju našu predstavu o tome ko su u stvari bili Vikinzi. Knjige iz istorije će morati da se ažuriraju“, rekla je Eske Vilerslev, saradnica sa koledža „Sveti Džon“ Univerziteta Kembridž.

Gradovi potopljeni lavom kada je Vezuv na Siciliji izbio 24. avgusta 79. godine nove ere su neka od najbolje proučavanih arheoloških nalazišta na svetu, ali naučnici još uvek uče i pronalaze nove detalje.

U januaru su istraživači objavili analizu lobanje žrtve erupcije Vezuva koja je pripadala osobi pronađenoj u ležećem položaju na krevetu zatrpanom vulkanskim pepelom. Iako su ostaci pronađeni šezdesetih godina prošlog veka, nova analiza otkrila je da su delovi mozga vitrifikovani, odnosno da su se pod uticajem visoke temperature pretvorili u staklastu crnu supstancu. Daljim istraživanjem otkrivene su ćelije vitrifikovanog mozga i netaknute nervne ćelije kičmene moždine.

„Ovo otvara prostor za studije ovih drevnih ljudi koje nikada nisu bile moguće“, rekao je Gvido Đordano, vulkanolog sa Univerziteta u Rimu.