Ratna veza između nacističke Nemačke i imperijalnog Japana – politička, vojna i ekonomska saradnja korišćenjem podmornica

Revizionističke sile zadojene fašističkom i militarističkom ideologijom, nacistička Nemačka i imperijalni Japan, smatrale su nužnim da se kroz političko, ekonomsko i vojno povezivanje međusobno pomognu i zajednički suprotstave drugim geopolitičkim golijatima prve polovine 20. veka.

Bilo je to donekle logično ali suštinski protivrečno zamršeno savezništvo koje je pre postojalo na papiru nego u stvarnosti jer ga je kidala centrifugalna sila ogromne geografske udaljenosti, međusobno nespojivih ratnih ciljeva i prigušene rasne netrpeljivosti.

Jer, mada su i Berlin i Tokio vatreno priželjkivali prestrukturiranje svetskog poretka i rastakanje globalne hegemonije starih kolonijalnih sila Britanije i Francuske, njihovi strateški prioriteti nisu bili usaglašeni.

Hitler je, na primer, od Japana, koji je smatrao inferiornom civilizacijom koja je svoj kolosalni industrijski i vojni iskorak ostvarila isključivo zahvaljujući naučnom i tehnološkom znanju dobijenom sa Zapada, tražio udar na Sovjetski savez, koji bi njegovim sada već iscrpljenim i oslabljenim trupama pod Staljingradom i drugde u Rusiji i Ukrajini umanjio teret, ali su se Japanci, poučeni iskustvom iz kratkog rata na granici Kine i Mongolije 1939. godine pribojavali okršaja s Crvenom Armijom i uopšte bili zaokupljeni krupnim operacijama u Kini i u Pacifiku.

Tako, vojske Rajha i ostrvske cerevine ne samo što nisu bile u prilici da deluju zajedno u borbi na određenom frontu, već nisu bile ni usmerene na isto bojište. Zato im je kao modalitet saradnje preostala samo razmena vojnih iskustava, tehničkih rešenja i materijalnih potrepština.

Operacija "Janagi"

To je upravo bio smisao ambiciozne i vrlo rizične operacije u Japanu poznate kao "Janagi" - njen cilj, razmena vojnih tehnologija, sirovina i materijala, prvobitno je trebalo da bude ostvaren korišćenjem brodova, ali je zbog sve jačeg pritiska protivnika iz vazduha njeno sprovođene ubrzo premešteno pod vodu, odnosno, povereno podmorničarima. Oni su dobili epski zadatak da se probiju kroz Pacifik, Indijski i Atlantski okean sve do velike nemačke baze u Lorijenu u severozapadnoj Francuskoj.

U sklopu te složene podvodne razmene Nemci su svojim i japanskim teretnim podmornicama na Daleki istok slali uputstva za proizvodnju i uzorke mitraljeza, topova, nišanskih sprava i radara, kao i motore, mašine "Enigma" za kodiranje poruka, a, pri kraju rata, i planove za konstrukciju mlaznih aviona Meseršmit "Me-163" i "Me-262", koji su tada, kao i rakete "V1" i "V2", bili novi, revolucionarni izum i moćno oružje suštinski drugačijih performansi od postojećeg koje je korisnicima pružalo nadu da bi očajno teška vojna situacija ipak mogla da bude preokrenuta.

S druge strane, Japanci su u Francusku uglavnom dostavljali svoja vazduhoplovna i mornarička torpeda, lekove i sirovine iz jugoistočne Azije koju su držali pod okupacijom, kao što su guma i rude metala. Još jedna važna funkcija podmorničkog transporta bio je i prevoz konstruktora, inženjera, vojnih atašea i važnih političkih figura.

Stub operacije

Verovatno najvažniji posao u sklopu složene, opasne operacije "Janagi" obavila je podmornica "I-29", izgrađena u lučkom gradu Jokosuki na ulazu u Tokijski zaliv i primljena u plave redove carske mornarice početkom 1942. pod palicom iskusnog kapetana Đuići Izua.

Oruđe za boj i uništavanje, "I-29", koja se odazivala na poziv "bor", može se reći, imala je tajno ime ne samo prirodnjačkog, već i pesničkog, odnosno, umetničkog prizvuka, jer to zimzeleno drvo, koje asocira na zimu i sneg ali i istrajnost i žilavost, ima bitno mesto u japanskoj poeziji I no drami, gde oslikano na paravanu od papira figurira kao praktično jedini ukras na minimalističkoj pozornici.

"I-29" je bila podmornica duga 108 metara, koju je opsluživalo 94 članova posade. Njenih prvih nekoliko patrola u prostranom, od borbi uzavrelom Tihom okeanu prošlo je tiho, bez ulova. Prvo neprijateljsko plovilo, skromni trgovački brod, ta čelična ajkula je potopila tek u septembru 1942, sedam meseci nakon ulaska u službu. Pre nego što je u aprilu 1943. pošla na put do Afrike kako bi ostvarila kontakt sa Nemcima i realizovala deo ciljeva operacije "Janagi", njen najveći plen su bili stari parni brod "Pol Lakenbak", koji je za potrebe američke vojske teglio tenkove i bombardere "B-25", i britanski teretnjak "Tilava" sa nemalom posadom od 280 ljudi, koji je potopila u Arapskom moru.

Te 1943. "I-29", koja je isplovila iz Singapura, se u Indijskom okeanu, u blizini ostrva Madagaskar i obale Mozambika, susrela sa nemačkom podmornicom "U-180". Predala joj je planove japanskog nosača aviona "Akagi" (potpljenog 1942. tokom bitke za Midvej), nekoliko torpeda i dve tone zlata za potrebe ambasade u Berlinu. U nemačko plovilo su prešla i dva inženjera koja su trebala da Hitlerovim konstruktorima pomognu u razumevanju i kopiranju japanske tehnologije primenjene u tim oruđima.

Od Nemaca "I-29" je, pored pošte za njihovu ambasadu u Tokiju, municije, mamaca za sonare i topovskih cevi, preuzela indijskog nacionalistu i borca za nezavisnost od Ujedinjenog kraljevstva Subhasi Čandra Bosea. Ova je ranije pobegao iz britanskog zarobljeništva u svojoj zemlji i na spektakularan način, pretvarajući se da je gluvonemi Paštun, preko Avganistana, a potom i Sovjetskog Saveza i Italije dospeo u Berlin.

On se tamo stavio na čelo vojne formacije od 3.000 indijskih dobrovoljaca, vojnika koje su Nemci zarobili u borbi s Britancima u severnoj Africi, i koji su se, osim njemu, na vernost zakleli i Adolfu Hitleru.

Bose, koji je bio razočaran time što mu firer nije ponudio konkretni način na koje bi ta jedinica mogla biti upotrebljena za oslobođenje Indije, sada je bio na putu za japanske posede u jugoistočnoj Aziji, odakle je dalje trebalo da se zaputi u domovinu i povede u boj gerilske snage koje bi sarađivale sa trupama Japanske carske armije - ove su se nalazile u Burmi, na pragu istočne Indije, što znači da su nudile realniju opciju za zbacivanje britanskog kolonijalnog jarma.

"I-29" tako je dala važan doprinos strateškom, ali nesumnjivo megalomanskom cilju japanskog carstva da zavlada Azijom tako što će iz nje potisnuti evropske kolonijalne sile.

Potonuće podmornice

Druga misija "I-29" u vezi nacističke Nemačke bila je transport zaliha: u nju su u novembru 1943. u Singapuru, koji je tada bio pod japanskom kontrolom, ukrcani tungsten, cink i lim, ali i, u vreme rata izuzetno luksuzna roba - kafa. U teretu koji je ponela bile su i farmakološke supstance: lek protiv malarije kinin i opijum, koji je korišćen za ublažavanje bolova od rana.

Ovog puta japanska podmornica je otplovila čak do Lorijena, važnog nemačkog uporišta iz kojeg je Kriegsmarine ("ratna mornarica") pokušavala da ovlada Atlantikom.

Neki od japanskih podvodnih aparata koji su delovali pod okriljem operacije "Janagi" bili su uništeni na dugom, trnovitom putu za Lorijen nedaleko od zapadne obale Afrike - u prostoru od ostrva Kapo Verde do Španije i južne Francuske podmornice sila Osovine su bile redovno izložene savezničkim nasrtajima iz vazduha. I sama "I-29" doživela je teške trenutke usled napada američkih bombardera u blizini Iberijskog poluostrva, ali je uspela da u martu 1944. bezbedno pristane u Lorijenu, u dobroj meri zahvaljujući zaštiti koju je na kraju četvoromesečne odiseje dobila od nemačke avijacije.

U francuskoj luci na njenu palubu je montiran priotivavionski top "Krup". Ukrcano je 18 putnika, od kojih četiri nemačka oficira. Utovareni su boksit, živa i druge supstance i, što je najvažnije, "Enigme", nišanski radari, telo rakete "V1" i planovi za mlazne letelice "Me-163" i "Me-262". Ovi potonji su kasnije uspešno iskorišćeni za razvoj japanskih eksperimentalnih prototipova, koji su se u vazduh vinuli, bukvalno, nekoliko dana pred kraj rata.

Međutim, to će, ispostaviće se, biti poslednja potpuno uspešna misija te japanske podmornice. U povratku ona je uspela da se dokopa Singapura, gde je kratko pristala i ostavila deo putnika i dragocenog tereta. No, samo koji dan kasnije, 25. jula, u moreuzu koji razdvaja Filipine i Tajvan upala je u smrtonosnu zasedu američkih podmornica.

Potonuće snova o osvajanju sveta

Konac na praksu razmene znanja, oružja i materijala podmornicama stavila je kapitulacija Nemačke u maju 1945. godine.

Kapetan poslednjeg plovila koje je trebalo da fizički poveže faštičke saveznike "U-234", nakon što je dobio informaciju o završetku rata i naređenje da se stavi na raspolaganje neprijatelju, te iste proverio, odlučio je da svoju podmornicu, koja je prenosila rasklopljeni mlazni avion "Meseršmit Me-262" i oko pola tone uranijum-oksida namenjenog istraživanju u vezi katalizatora za avionsko gorivo, preda u ruke Amerikancima.

Kada su to čuli, dva japanska stručnjaka, mornarička inženjera i konstruktora, od kojih je jedan u Nemačku prispeo upravo pomoću slavne "I-29" i koji su sada u nacističkoj podmornici bili na putu kući, oduzeli su sebi život ispijanjem otrova u skladu s kodeksom ratničke časti koji je japanskim vojnicima zabranjivao da iskuse sramotu predaje.

Njihova beživotna tela, kao i sve velike ambicije i planove vezane za međusobnu saradnju i zajedničko osvajanje sveta, progutale su mračne dubine Atlantskog okeana.