Nenameran čin ili provokacija – prvi put u istoriji kineski vojni avion narušio japanski vazdušni prostor

U ponedeljak ujutru po lokalnom vremenu, kineski špijunski avion narušio je japanski vazdušni prostor u blizini nenaseljene grupe ostrva Danđo, koja administrativno pripada prefekturi Nagasaki.

Kineski propelerac tipa Y-9 proveo je dva minuta u japanskom vazdušnom prostoru i uzburkao duhove u Zemlji izlazećeg sunca jer je to prvi takav događaj u istoriji dve zemlje.

Otud politička elita i mediji u Tokiju već nekoliko dana pokušavaju da odgonetnu da li taj incident ima neki dublji smisao, odnosno da li ga treba shvatiti u sklopu zaoštravanja tajvanske krize i jačanja vojne saradnje Japana, SAD i NATO-a, ili je reč prosto o tehničkoj grešci u upravljanju letelicom ili samovolji pilota.

Mogući razlozi

Japanski vojni analitičari se slažu u oceni da se kineski vazduhoplov zaputio u prostor južno od trinaestomilionskog japanskog ostrva Kjušu ne bi li ispitao radni režim radarskih stanica na ostrvcima Fukuđima i Šimo košikišima i reakciju japanskog vazduhoplovstva na njegovo prisustvo i tako sakupio informacije korisne u slučaju eventualnog oružanog sukoba.

No, neki od njih tvrde da je verovatno reč o grešci posade, koja je, moguće, dok je kružila u međunarodnom vazdušnom prostoru prikupljajući informacije o radarima na pomenuta dva ostrva, iznenada primetila aktivnost, odnosno radio-talase u blizini grupe ostrva Danđo i krenula da izvidi zašto postoji komunikacija u tom regionu kada bi ta ostrva trebalo da budu nenaseljena.

Tom prilikom, kažu oni, posada je verovatno privučena radio-komunikacijom japanskih ribara nenamerno, nesvesno zašla u japanski vazdušni prostor.

Drugi japanski komentatori, međutim, tvrde da je kineska letelica dugo kružila i da je bila i upozorena da se nalazi vrlo blizu japnskom vazdušnom prostoru, te da se stoga ne može smatrati da je reč o grešci.

Po njima, namera da se povredi japanski vazdušni prostor je postojala, samo je pitanje da li je za taj postupak naređenje došlo od najviših državnih struktura ili sa viših armijskih instanci, ili je pak pilot postupio samovoljno.

Jedan broj japanskih analitičara smatra da je reč o provokaciji koja možda ima veze s tim što u septembru u Japanu treba da se održi unutarpartijski izbori za novog lidera vladajuće partije i premijera, odnosno da predstavlja jednu vrstu testa kojim se želi ispitati reakcija kandidata za novog japanskog premijera.

Pojedini komentatori, međutim, ističu reakcije na kineskim društvenim mrežama, gde se govori o osveti za kršenje kineskih teritorijalnih voda koje je početkom jula u blizini obale provincije Džeđijang počinio japanski razarač "Suzucki" tokom nadzora kineske pomorske vežbe.

Čuje se i mišljenje da je iza incidenta interes kineske armije za praćenje intenziviranja vojne saradnje Japana sa zemljama članicama NATO-a i drugih saveznika SAD.

U japanskim lukama upravo su pre nekoiko dana pristali brodovi italijanske i nemačke ratne mornarice, ali i drugih država, poput Novog Zelanda, a prošle godine Zemlju izlazećeg sunca radi zajedničke obuke posećivali su i francuski, italijanski, nemački i australijski ratni avioni.

Drugi pak smatraju da nije postojala direktna naredba političke elite u Pekingu, već da je kineska armija samostalno delovala u skladu s opštom direktivom predsednika Si Đinpinga da se postupa čvrsto i ne ustupa stranim zemljama u vazdušno-pomorskom gambitu oko Tajvana i u drugim prostorima gde postoje teritorijalni sporovi ili sučeljavanje sa SAD i njenim saveznicima.

Geografski gledano, najrealnijim se čini tumačenje da je prilazak kineskog špijunskog aviona mnogoljudnom japanskom ostrvu Kjušu motivisan željom da se prikupe informacije o putevima kojim bi Japan mogao da šalje vojnu i materijalnu pomoć Tajvanu u slučaju rata oko te kineske ostrvske provincije sa separatističkim ambicijama.

Glasnogovornik japanske vlade Jošimasa Hajaši izjavio je da je delovanje kineskog špijunskog aviona ne samo "ozbiljno kršenje suvereniteta već i čin koji ugrožava bezbednost, zbog čega je neprihvatljiv", dok je japansko Ministarstvo spoljnih poslova uložilo zvanični protest.

S druge strane, kineske vlasti su saopštile da njihova zemlja "nema nameru da krši vazdušni prostor drugih država".

Nemali broj japanskih analitičara je uznemiren, ne samo zato što je reč o prvom kršenju vazdušnog prostora njihove zemlje već i zato što se on desio čak oko 800 kilometara severno od ostrva Senkaku, oko kojih se Tokio i Peking spore.

Kineski propelerac iz japanskog vazdušnog prostora ispratila su dva domaća lovca, a japanski mediji isitiču da su prošle godine letelice Japanskih odbrambenih snaga (SDF) reagovale 669 puta na približavanje stranih vojnih letelica svom vazdušnom prostoru, od čega su u 479 slučajeva bili umešani kineski vazduhoplovi.