"Dan oslobođenja", dan ekonomskog pomračenja – Trampova ekonomska prisila zbunjuje i Azijate i Amerikance

Na snagu su stupile nove, opšte poznate Trampove carine i dok su u zemlji koja je njihova najveća meta, Kini, iste očekivali i za njih se godinama spremali, pravi šok zahvatio je poslovne ljude, berze i političare u zemljama vojno-politički bliskim SAD, poput Japana i Republike Koreje, koje su očekivale da će biti pošteđene, ne samo zbog svog geopolitičkog značaja za Vašington već i krupnih ulaganja koje su izvršile u američku privredu i velike žrtve koje su podnele da bi udovoljile strategiji Bele kuće usmerene na ekonomsko odvajanje od Kine.

Kažnjeni i saveznici

Američki saveznici Japan i Republika Koreja (nakon uvođenja carina na automobile i proizvode od čelika i aluminijuma) "počašćeni" su novim (Zbunjenost u Tokiju – Trampove carine na automobile glavobolja za poslovne ljude i političare), opštevažećim taksama od 24, odnosno 25 posto uprkos džinovskim investicijama u SAD u prošlosti i svojim obećanjima o novim ulaganjima vrednim više desetina milijardi dolara. 

Vlade u tim dalekoistočnim državama shvataju da zbog velike stopi zavisnosti od američkog tržišta i vojske ne mogu sebi da dozvole da uđu u otvoreni carinski rat sa SAD, te su zbunjene, jer mere koje su zamislile – nova krupna ulaganja u američku privredu i kupovine američkog prirodnog gasa – nisu ubedile Trampa da ih izostavi iz svog plana o uvođenju novih tarifa (Magične Trampove tarife – još jedna ogromna investicija sa Dalekog istoka motivisana željom da se zaobiđu nove carine).

Zbunjenost i nemoć se može videti u, čini se, jalovom delovanju japanske vlade, na primer. Sve što je ona mogla da učini u susret novim tarifama je bilo da objavi da će pokušati dalje pregovore sa Amerikancima, da će poslati svoje birokrate u domaće firme i lokalne uprave da ih bolje informiše o visini, rasponu i posledicama novih carina, te oformiti tela koja će prikupljati informacije o pretrpljenoj šteti i razmatrati šta da se učini.

Veliko iznenađenje vlada i na Tajvanu (tarife u iznosu od 32 odsto), koji je u proteklih nekoliko godina uložio fantastičnih 65 i najavio dodatnih 100 milijardi dolara u izgradnju fabrika savremenih poluprovodnika u SAD, ali i u Vijetnamu (čak 46 posto), Tajlandu (34 odsto) i Kambodži (49 procenata), koje je Vašington, može se reći, ispravno identifikovao kao države u koje se sele kineske kompanije u želji da izbegnu tarife uvedene protiv njihove zemlje. 

Međutim, Vijetnam i Tajland su i najveće investicione destinacije američkih saveznika Republike Koreje, Japana i Tajvana, koji u proteklih pet godina, upravo pod pritiskom iz Vašingtona, napuštaju Kinu kako bi izbegli američke tarife na kinesku robu i udovoljili američkoj politici ekonomskog razdvajanja od nje, odnosno stvaranja kompletnih lanaca snabdevanja nezavisnih od uticaja vlade u Pekingu. 

Američki saveznici su tako doživeli dvostruki udarac, što potvrđuje istinitost stare ironične primedbe koja se pripisuje američkom diplomati Henriju Kisindžeru, da je biti neprijatelj Sjedinjenih Država opasno, a biti prijatelj – fatalno. 

Sam predsednik Donald Tramp, međutim, nedvosmisleno je objasnio logiku iza ovog ekonomskog kažnjavanja saveznika – po njemu, upravo su prijatelji ti koji su proteklih decenija najviše ekonomski iskorišćavali SAD. Kada je reč o Japanu i Republici Koreji, njih američki poslovni krugovi već dugo godina optužuju za brojne necarinske barijere i drugu nefer praksu, poput manipulacije vrednošću domaće valute i državnih subvencija za preduzeća.

Da li su Trampove SAD ekonomski siledžija?

No, možda najveće iznenađenje u Istočnoj Aziji i SAD predstavlja u Evropi malo poznat predlog birokrata Trampove vlade da se, radi stimulacije posustale domaće brodogradnje, uvede taksa od milion i po dolara za svaki brod kojim upravljaju kineske kompanije i koji pristane u američke luke, što je, zapravo, još jedan način da se dalje oteža kineski izvoz i, primenom onoga što bi se moglo smatrati čistom silom, od Kineza "iscedi" još novca za deficitarnu američku kasu. 

Nešto stariji i u istočnoazijske prilike upućeni čitalac možda će primetiti da ovde nije reč o presedanu jer su tehnološki nemoćni Amerikanci pred poplavom jeftinih, kvalitetnih japanskih automobila početkom osamdesetih godina prošlog veka pretili istim grubim trikom – da će opteretiti svaki brod nakrcan vozilima japanskog porekla vanrednom globom od milion dolara po danu provedenom u američkim lukama. 

Ovog puta, pomenuta brodska globa dolazi povrh visokih carina – dok za svu kinesku robu, kao i za druge zemlje, važi osnovna taksa od deset procenata, ne treba zaboraviti da je na nju nedavno uvedeno dodatnih 20 posto, a sada još 34, kao i da SAD od vremena Bajdenove administracije već sprovode tarifu od 50 posto na kineske poluprovodnike i čak 100 posto na električna vozila.

Da li Trampova ekonomska politika prema Kini sadrži samoubilačke elemente?

No, kada je reč o šoku, naročito u samim SAD, po izveštavanju istočnoazijskih medija kao što je japanski Nikei Azija, čini se da je najveći onaj vezan za konsultacije unutar Trampove vlade da se sa po milion ili milion i po dolara optereti svaki brod koji su proizveli Kinezi i koji pristane u neku američku luku bez obzira na to ko je njegov vlasnik. 

Kada se ima na umu da su Kinezi najveći proizvođači brodova na svetu, da su prošle godine izgradili više od hiljadu plovila sposobnih da izađu na otvoreno more, odnosno okean, a čitave SAD manje od deset, jasno je da je nemali broj brodova u vlasništvu američkih trgovačkih kompanija izašao iz kineskih brodogradilišta!

Otud je lako razumeti vapaj američkih firmi, od kojih neke otvoreno izjavljuju da će ih globa od milion dolara po pristajanju broda kineskog porekla u američke luke smesta oterati u bankrot, a druge izražavaju nevericu, govoreći da mora da je reč o nekoj grešci i naglašavajući da u vreme kada su kupovale kineske brodove nisu postojale međudržavne političke i ekonomske trzavice i restriktivna politika koja se sprovodi sada.

"Dan oslobođenja", dan ekonomskog uništenja

Trampov "istorijski Dan oslobođenja" kroz uvođenje carina, kojim su definitivno torpedirani i svi dosadašnji sporazumi o slobodnoj trgovini sa SAD, u istočnoj Aziji se doživljava pre kao dan pomračenja, kada se pošlo u propast, u paralizu i odumiranje ekonomske razmene, koja se uz malo mudrosti mogla izbeći. 

U atmosferi opšte neizvesnosti, kada se različiti instituti svojski trude da utvrde koje će oblasti privrede biti najviše ugrožene, koliko procenata će se smanjiti bruto društveni proizvod koje zemlje regiona, koliko ljudi će izgubiti posao i koliko porasti cene, već sada je jasno da će istočnoazijske ekonomije u budućnosti biti više upućene jedna na drugu i da bi Trampove tarife zapravo mogle da preokrenu proces ekonomskog odvajanja od Kine, jer će privrede Japana, Republike Koreje, Tajvana i zemalja ASEANA morati da na ovaj ili onaj način nađu alternativu za gubitak (dela) američkog tržišta.