Eparhija: Ugrožena specijalna zaštićena zona srpskog pravoslavnog manastira Bogorodice Hvostanske kod Istoka

Lokalitet Bogorodice Hvostanske nalazi se u zakonom ustanovljenoj specijalnoj zaštićenoj zoni, a okupljanje se dogodilo u sredu 23. jula 2025. godine.

"Ovaj čin predstavlja direktno kršenje odredbi Zakona o specijalnim zaštićenim zonama. Tokom obreda rimokatolički sveštenik sa Kosova, Fran Koljaj, održao je govor sa otvorenim nacionalističkim porukama, koristeći zapaljivi jezik koji podstiče međuetničku i međuversku mržnju, u očiglednoj nameri pogrešne interpretacije istorijski dokumentovanih činjenica i radi prisvajanja nasleđa Srpske pravoslavne crkve", saopšteno je iz Eparhije raško-prizrenske.

Eparhija najoštrije osuđuje ovo teško kršenje zakona kao nastavak niza provokacija usmerenih protiv SPC, i urgentno poziva međunarodne subjekte da se aktivno angažuju na zaštiti ugroženih verskih i kulturnih dobara SPC, i obezbede pouzdane međunarodne garancije Crkvi u uslovima sve učestalijih kršenja važećih pravnih normi i odsustva adekvatnih reakcija kosovskih institucija.

Tokom ovog čina sveštenik Koljaj održao je politički govor sa izrazito nacionalističkim sadržajem, zagovarajući netrpeljivost prema licima koja nisu albanskog etničkog ili rimokatoličkog porekla, posebno usmeravajući napade na pravoslavne Srbe i muslimane, što se vidi iz govora i bez ikakve istorijske i pravne osnove nazivajući dobro dokumentovani srpski pravoslavni manastir "etnički albanskim i ilirskim".

Na fotografijama se vide lica koja više liče na političke sledbenike nego na vernike, što čitav čin čini otvorenim skrnavljenjem sveštenog mesta.

"Ovaj postupak ujedno predstavlja ozbiljnu zloupotrebu verske službe u političke i nacionalističke svrhe. Nije poznato da li je ova najnovija provokativna zloupotreba verskog obreda i prostora izvedena uz znanje ili odobrenje katoličkog biskupa na Kosovu", ističe Eparhija raško-prizrenska.

Iz Eparhije podsećaju da je srednjovekovni manastir Bogorodice Hvostanske rekonstruisan na temeljima starije bazilike tokom treće decenije 13. veka. Izgrađen je u prepoznatljivom arhitektonskom stilu raške škole, pod crkvenim pokroviteljstvom nakon uspostavljanja Srpske pravoslavne eparhije Hvostanske 1219. godine, episkopskog sedišta koje je osnovao Sveti Sava. Manastir je ostao u neprekidnoj liturgijskoj upotrebi Srpske pravoslavne crkve sve do kraja 17. veka, o čemu svedoči bogatstvo sačuvanih dokumentarnih izvora i crkvenih artefakata. Nakon toga, manastir je pretrpeo oštećenja u burnim istorijskim događajima, zapusteo je, a građa je postepeno odnošena.

Danas su na ovom mestu sačuvani samo ostaci velike srednjovekovne crkve, pratećih objekata i utvrđenja. Lokalitet je temeljno istražen od strane istaknutih arheologa u poslednjim decenijama, uz obimnu dokumentaciju koja je sačuvana. Brojni srednjovekovni natpisi i dokumenti iz 13. veka i kasnije svedoče o duhovnom i istorijskom značaju ovog svetog mesta.

Budući da je reč o verskom i kulturnom dobru od izuzetnog značaja, oko ostataka crkve Bogorodice Hvostanske je 4. juna 2008. godine, uz više od četrdeset drugih većih ili manjih zaštićenih zona koje obuhvataju srpske srednjovekovne crkve i manastire, uspostavljena Specijalna zaštićena zona u prečniku od 100 metara, u skladu sa Zakonom o specijalnim zaštićenim zonama.

Unutar ove zone, nikakve zabranjene ili ograničene aktivnosti, uključujući javna okupljanja, ne mogu se održavati bez prethodne saglasnosti SPC i Saveta za sprovođenje i nadgledanje.