Kad je Toto zapalio Italiju

Magične noći Tota Skilaćija, ovo je bio naslov jednog novinarskog teksta u kojem je opisan nastup italijanskog napadača na Svetskom prvenstvu 1990. godine. Salvatore Toto Skilaći je fudbaler koji je za manje od godinu dana prošao put od anonimnog napadača drugoligaške ekipe do najboljeg strelca Mundijala, i koji je podjednako brzo pao u zaborav.

„Čudo za jedan dan" kako su novinari opisali ovog vatrenog Sicilijanca, za kratko vreme uspeo je da zapali Italiju vodivši reprezentaciju na putu ka titulu svetskog prvaka. Možda bi danas i ostao upamćen kao nacionalni heroj da se „Azurima" u polufinalu Mundijala 1990. godine nije isprečila moćna Argentina predvođena Maradonom.

Salvatore Skilaći rođen je 1. decembra 1964. godine u siromašnom delu Palerma, a od malih nogu nosio je nadimak Toto, po čemu će ostati upamćen i kasnije na fudbalskom terenu. Karijeru je počeo u lokalnom klubu Amat Palermo, pre nego što je 1982. godine potpisao za Mesinu.

Mesina je u to vreme bila na pragu ispadanja u četvrtu ligu (Serija C2) i činilo se da ništa nije moglo da spasi klub. Ipak, sa Skilaćijem u timu, Mesina je za samo tri godine došla do Serije B i postala stabilan drugoligaš. Skilaći je važio za napadača za koga nije morala da igra cela ekipa.

On je savršeno koristio malobrojne šanse, dok se odlično kupio „otpatke" u šesnaestercu i te ničije lopte slao u protivničku mrežu. Sve te kvalitete Skilaći će u punom sjaju pokazati nekoliko godina kasnije.

Ključna sezona u karijeri Skilaćija je 1988/89. kada je tada 24-godišnji napadač postigao 23 gola.  Te sezone je Mesinu vodio Zdenjek Zeman koji je imao veliku ulogu u sjajnom golgeterskom učinku Skilaćija.

Igre u Mesini privukle su pažnju i Juventusa koji u to vreme nije postizao impresivne rezultate. Dino Zof, koji je sedeo na klupi „Stare dame" doveo je Skilaćija u svoje redove i nije se pokajao. Već u prvoj sezoni (1989/90), Skilaći je postigao 15 golova i bio je jedan od najboljih strelaca prvenstva, iza Van Bastena, Roberta Bađa i Dijega Maradone.

Takav učinak je bio dovoljan da dobije poziv tadašnjeg selektora „Azura" Azelja Vićinija. I pored dobre sezone u Juventusu Skilaći je u nacionalni tim došao kao totalni autsajder, više da popuni mesto na klupi nego da dobije priliku na terenu. U sjajnoj konkurenciji u kojoj su se nalazili Đanluka Vijali, Roberto Manćini, Andrea Karnavale, Aldo Serena, nezamenjivi Roberto Bađo i drugi, činilo se da Skilaći neće odigrati ni minut Mundijala.

Izgleda da je samo selektor Vićini procenio da bi jedan autsajder kakav je Skilaći, koji je pre Mundijala upisao samo jedan nastup za nacionalni tim, mogao da odigra važnu ulogu na najvećem takmičenju.

Kada je 9. juna 1990. godine počeo Mundijal, gde je na Olimpijskom stadionu u Rimu Italija na otvaranju igrala protiv Austrije, počela je bajka Tota Skilaćija.

„Azuri" su se dosta mučili protiv slabijeg protivnika i nikako nisu mogli da nađu put do gola Austrije. Skilaći je u 76. minutu zamenio Karnavalea, a samo dva minuta kasnije uspeo je da zatrese mrežu protivnika. Skilaći je iskoristio nabavicanje Vijalija i glavom postigao gol koji je, kako se ispostavilo, bio jedini na meču. Erupcija oduševljenja produžena je nakon poslednjeg sudijskog zvižduka jer je Italija kao domaćin zabeležila prvu pobedu na Mundijalu.

Istim rezultatom Italija je u drugom golu grupne faze takmičenja savladala reprezentaciju SAD, ali Skilaći, koji je u 51. minutu opet zamenio Karnevalea, nije ponovio scenario iz prošlog meča. Jedini strelac na utamici bio je Đanini u 11. minutu.

Ipak, dobre igre u prve dve utakmice gde je ulazio sa klupe kao „džoker" bile su dovoljne selektoru Vićiniju da ga na meču protiv Čehoslovačke uvrsti u startnu postavu. Na odluku italijanskog selektora uticao je i sve veći pritisaj javnosti da se Skilaćiju pruži šansa od prvog minuta. Ova odluka italijanskog selektroa ponovo se pokazala ispravnom. Skilaći je ponovo glavom zatresao mrežu protivnika već u 9. minutu.  Pobedu nad Čehoslovačkom od 2:0 kasnije je osigurao i Roberto Bađo.

Nakon grupne faze Skilaći je u medijima već proglašen za „heroja Italije". Momak koji je i pored jedne dobre sezone u Juventusu bio anoniman, sada je postao centar pažnje italianskih medija. Svi su znali da je odrastao u siromašnom delu Palerma, svi su znali ko mu je supruga, porodica, Skilaći je proživljavao san svakog fudbalera. Navijači na stadionu su oduševljeno klicali „To-to", a nadimak je postao zaštitni znak reprezentacije.

Odlične igre iz grupne faze, u kojoj je postigao dva gola, Skilaći je nastavio i u eliminacionom delu Mundijala. Italija je meč osmine finala igrala u protiv Urugvaja. U teškom meču ponovo se Italija mučila da slomi otpor protivnika. Kada nikome drugom to nije pošlo za nogom, uspelo je Skilaćiju, koji je u 65. minutu načeo mrežu Urugvaja. Plasman u četvrtfinale drugim golom na meču overio je Aldo Serena.

Oreol heroja Skilaći je potvrdio na utakmici četvrtfinala protiv Republike Irske. Njegov gol u 38.minutu ponovo je bio dovoljan „Azurima" da se plasiraju u polufinale. Irci su osetili ujed „Sicilijanske kobre" u 38. minutu, kada je Skilaći iskoristio „otpadak" nakon loše intervencije legendarnog Pata Bonera, i mirno sproveo loptu  umrežu. Gol je bio vredan polufinala.

Na Apeninima je u tim trenucima vladala prava „Toto-manija". Mediji su ga proglašavali novim Paolo Rosijem ili Đuzepe Meacom, napadačima koji su prethodno vodili „Azure" do titula svetskog šampiona.

Ipak, do novog finala trebalo je pobediti branioca titule, reprezentaciju Argentine. „Gaučose" je predvodio Maradona, a utakmica se igrala na njegovom terenu, u Napulju, gde navijači nisu mogli svim srcem da navijaju za Italiju, jer je ljubimac tog grada predvodio suparničku reprezentaciju.

Kada je bilo najteže, ponovo je na scenu stupio Toto. On je ponovo iskoristio „otpadak" i golom u 17. minutu, doveo je „Azure" do vođstva. Bila je Italija jednom nogom u finaalu, ali u 67. minutu, nakon asistencije Maradone, Kaniđa poravnjava rezulztat. Do kraja nije bilo više golova, tako da su finalistu odlučivali penali.

Argentina, koja je u četvrtfinalu takođe na penale savladala Jugoslaviju, i ovde je imala više koncentracije i sreće. Svi izvođači penala kod Argentine pogodili su cilj, uključujući Maradonu, čiji je šut u penal-seriji četvrtfinala prethodno odbranio golman Jugoslavije Ivković. Skilaći nije bio u grupi igrača koji izvode penale, a šut sa 11 metara za Italiju promašili su Donadoni i Serena.

Iako je to bio kraj italijanskih snova o tituli, to nije bio kraj Skilaćijeve magije. U meču za treće mesto Italija je pobedila Englesu sa 2:1. „Azuri" su poveli golom Bađa u 71. minutu, izjednačio je Dejvid Plat deset minuta kasnije. Skilaći je postigao pobedonosni gol u 86. minutu sa penala. Selektor Vićini, koji je napravio grešku kada nije uvrstio Skilaćija da šutira penal protiv Argentine, sada je omogućio najboljem strelcu „Azura" da šestim golom završi fudbalsku bajku na Mundijalu.

Tako je Salvatore Toto Skilaći, sa šest golova, ostao upamćen kao najbolji strelac Mundijala 1990. godine, i ime mu je ostalo uklesano zajedno sa legendarnim strelcima Mundijala među kojima su Garinča, Gerd Miler, Mario Kempes, Euzebio, Paolo Rosi, Geri Liniker, i drugi.

Koliko je lako bilo zavoleti ovog skromnog momka možda i najbolje govori njegova izjava nakon Mundijala kada su ga pitali da li sebe smatra velikim igračem, on je odgovorio: „Ne smatram da sam veliki igrač. Ja sam samo imao sreću da budem u istom timu sa velikim igračima".

Zanimljivo je da je osim šest golova na Mundijalu Skialaći postigao još samo jedan pogodak za reprezentaciju na 16 mečeva na kojima je nosio dres nacionalnog tima.

Nakon Mundijala Skilaćijeva karijera kreće stranputicom. Nakon nekoliko povreda Toto u Juventusu počinje da pruža skromne partije, tako da ga klub prodaje Interu. Iako je promenio sredinu Skilaćija nisu napustile povrede. Za dve sezone u Interu junak Italije je više sedeo na klupi nego što je bio u igri, dok je imao i mršav golgeterski učinak.

Slava je prošla, tako da su mediji koji su nekada pisali o njegovom životu, divnoj supruzi i rođenju sina sada punili novinske stupce njegovim razvodom koji je bio težak.

Nakon neuspeha Italije u kvalifikacijama za Evropsko prvenstvo 1992. godine selektor Vićini dobija otkaz, nakon čega su i vrata reprezentacije za Tota ostala zauvek zatvorena.

Fudbalsku sreću Skilaći je potražio u Japanu gde je četiri godine nastupao  za ekipu Džubilo. Toto je u Zemlju izlazećeg sunca stigao 1994. godine i bio je prvi Italijan koji je otvorio vrata mnogim drugim stranim fudbalerima koji su kasnije nastupali u japanskog Džej ligi.

Valja pomenuti da se nakon fudbala Skilaći oprobao i na filmu. Bivši italijanski centarfor imao je kratku ulogu u italijanskoj televizijskoj seriji gde je glumio mafijaškog bosa, ali i ovde je imao kratku slavu imajući u vidu da je njegov lik poginuo već u drugoj sceni.

Podjednako brzo kako se pojavio, Toto Skilaći je pao u fudbalski zaborav. O skromnom momku sa Sicilije i danas se ipak govori kao o primeru čoveka koji je ugrabio svojih pet minuta slave. Toto se i danas ceni kao fudbaler koji je najbolje odigrao one najbitnije utakmice.