In Memoriam: Akademik prof. dr Srboljub Živanović (1933 - 2024)

Rođen je 1933. godine u porodici železničkog činovnika u Sarajevu.

Vihor Drugog svetskog rata je porodicu Živanović kao izbeglice proneo kroz čak osam gradova bivše Jugoslavije, konačno ih zaustavivši u Beogradu.

Niže razrede gimnazije i malu maturu položio je 1948. godine u Prvoj muškoj gimnaziji u Beogradu, a više razrede gimnazije u Prvoj mešovitoj gimnaziji u Zemunu. Diplomirao je na Medicinskom fakultetu beogradskog univerziteta 1959. godine kao jedan od najboljih studenata. Godine 1964. postao je jedan od najmlađih doktora nauka u bivšoj Jugoslaviji. Svoju profesionalnu karijeru posvetio je anatomiji, paleopatologiji i bioantropologiji.

Njegova otkrića iz oblasti anatomije uvrštena se u čuvenu Grejovu Anatomiju 1973.godine. Izabran je za redovnog člana Kraljevskog Antropološkog društva Velike Britanije (Royal Anthropological Society of Great Britain), kao i za člana Kraljevskog medicinskog društva (Royal Society of Medicine).

Bio je član mnogobrojnih međunarodnih stručnih udruženja, kao i član Međunarodne slovenske akademije nauka, kulture, obrazovanja i umetnosti, te Akademije nauka Republike Srpske.

Najveći deo svog radnog veka proveo je kao redovni profesor na jednom od najstarijih medicinskih fakulteta na svetu, Sveti Bartolomej na Univerzitetu u Londonu (Barts and the London School of Medicine and Dentistry, University of London). Bio je gostujući profesor na nekoliko univerziteta u svetu, ukuljučujući Univerzitet u Oksfordu, kao i univerzitete u Srbiji, Bosni i Hercegovini, Ugandi, Zimbabveu i Papui Novoj Gvineji.

Autor je preko 30 knjiga od kojih je knjiga Bolesti drevnih ljudi postala priručnik iz oblasti bioantropologije širom sveta. Objavio je preko 150 naučnih radova u stručnim i akademskim časopisima, uključujući i čuveni časopis Nature sa radom o Đerdapskim skeletnim serijama.

Za svoj rad odlikovan je mnogim domaćim i međunarodnim nagradama. Blaženopočivši Patrijarh srpski German, odlikovao ga je Ordenom Sv. Save za antropološka ispitivanja u Manastiru Koporin (mošti Sv. Despota Stefana Lazarevića).

Za životno delo u unapređivanju nauke u polju medicine odlikovan je prestižnom Markizovom nagradom Ko je Ko u svetu 2020.godine.

U srpskoj javnosti ostaće upamćen kao član forenzičkog tima koji je 1964. godine vršio iskopavanja masovnih grobnica u jasenovačkom sistemu hrvatskih koncentracionih logora smrti.

Ostaje upamćen po svom neumornom zalaganju za utvrđivanje činjenica vezanih za genocid počinjen nad  Srbima, Jevrejima i Romima za vreme Drugog svetskog rata na prostoru Nezavisne Države Hrvatske.

Nagradu „Rastko Petrović“ dobio je za knjigu Jasenovac, a nosilac je i memorijalnih plaketa i nagrada udruženja preživele dece logoraša Jasenovca iz Srbije i Republike Srpske.

Suosnivač je Fondacije za sećanje na Jasenovac i Holokaust sa sedištem u Londonu, kao i Predsednik Komisije za istraživanje istine o Jasenovcu, čiju je Deklaraciju o genocidu nad Srbima, Jevrejima i Romima u NDH usvojila Narodna Skupština R. Srpske 2015.godine.

Sahrana će se obaviti na pravoslavnom groblju u Londonu, a komemoracije će se održati u Banja Luci, Beogradu i Londonu. Datumi će biti naknadno objavljeni.

Povodom upokojenja Akademika Živanovića, date su sledeće izjave:

Prof Dr Vladimir Lukić, počasni predsjednik Udruženja Jasenovac – Donja Gradina:

„Veliki čovjek velikih djela. Svojim radom i posvećenošću u borbi za širenje istine o genocidu počinjenim nad našim narodom u NDH, zadužio nas je i obavezao da istrajavamo na putu istine. Cijenjen i uvažavan širom svijeta, postao je jedan od najboljih ambasadora u istoriji.“

Prof Dr Dragoljub Acković, Generalni Sekretar Evropske Romske Unije i narodni poslanik Skupštine Srbije:

„ Akademik Živanović je bio veliki borac za istinu o genocidu nad Srbima, Jevrejima i Romima u NDH. Ta borba, trajala je od njegove rane mladosti do poslednjih dana njegovog života. Način, stil i rezultati borbe uvršćuju ga u plejadu velikih ratnika za istinu o genocidu u NDH.

Mi Romi, ali i svi drugi koji su stradali u drugoj Svetskoj kataklizmi, dugujemo mu mnogo i pamtićemo ga zauvek.“

Prof Gideon Grajf, izraelski istoričar, profesor Ono koledža, vodeći istraživač Šem Olam instituta i Direktor GH7 grupe:

„ Prof. Živanović je bio produhovljen i savestan velikan naše današnjice. Njegov jasan i glasan stav o stradanju srpskog naroda, je bez ikakvog straha i ustezanja, bio na daleko poznat.

Pratio je sopstvenu savest i moralne principe po pitanju genocida počinjenog u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj nad Srbima , Jevrejima i Romima, te nije ni odustajao od istine čak ni u momentima kada je primao pretnje smrću i proživljavao razne teške okolnosti. Njegov glas je opomena revizionistima i gromobran kolektivnog sećanja čovečanstva, koji je izgubio jednog od velikih intelektualaca, a srpski i jevrejski narod jednog od najvećih čestitih boraca. Legat Prof Živanovića će ostati uvek sa nama.“

 Grofica Džin Toši Marazani Viskonti, član Međunarodne komisije za utvrđivanje istine o Jasenovcu:

“ ‘Čovjek za sva vremena’ ne bi trebao nikada da ode. Prof. Srboljub Živanović je bio upravo takva vrsta ličnosti . Trgao je od zaborava sjećanje na jasenovački logor smrti, kao i preživjele logoraše. Održavao je Kulturu Sjećanja sa najvećim pijetetom, odmjerenošću i pobožnošću čak i kroz teška vremena, suprotstavljajući se (Ne)kulturi Zaborava koje su mnoge sile pokušavale da pretvore u Zaboravljeni genocid.

U ime svih onih koji su bili zatočeni, ali i oni koji još uvijek leže u masovnim grobnicama najvećeg srpskog podzemnog grada, Donje Gradine, moramo zahvaliti i pamtiti Prof. Živanovićev konstantni rad.“

Dobrila Kukolj, predsjednica udruženja bivših logoraša 2. Svjetskog rata iz Banja Luke, preživjelo dijete logaraš Jasenovca:

„Naše udruženje duguje veliku zahvalnost Prof. Živanoviću koji je potencirao pitanje žrtava NDH u javnosti, i koji nije odustajao da se istina sazna. Zahvaljujući njemu uspjeli smo ovjekovječiti i našu borbu u vidu Deklaracije, koju je donijela Međunarodna Komisija za otkrivanje istine u Jasenovcu, a koju je naša Skupština usvojila 2015.godine. Time smo mi, preživjeli, dobili utjehu da se stravični zločini nad našim narodom u NDH neće zaboraviti.“

Akademik Vasilije Krestić:

„Prof Živanović je jedan od retkih i izuzetno časnih ljudi koji je imao hrabrosti da i u veoma kriznim vremenima, kada se o genocidu moralo ćutati, govorio svoja saznanja koja je stekao ispitivanjem na terenu o broju srpskih žrtava najsvirepije ubijenih od hrvatskih ustaša u genocidu u NDH. To je ličnost koja zaslužuje svako poštovanje i njegovim nestankom osetiće se velika praznina baš u vreme kada revizionisti zlonamerno i tendenciozno, bezočno i beskrupulozno, smišljeno rade na umanjivanju stravičnog zločina koji se desio nad Srbima u NDH.“

 Gojko Rončević Mraović, preživjelo dete logoraš Jasenovca, direktor instituta Dijane Budisavljević:

„Sa velikim žaljenjem smo primili ovu tužnu vest da se naš veliki prijatelj i istraživač jasenovačkog zločina koji je upoznao svetsku javnost sa ovim činjenicama, juče upokojio. Veoma je dobro poznato da je žrtvovao svoju sopstvenu egzistenciju da bi srpskom narodu i svetu obznanio ustaške zločine. Iz ovog razloga, mi, preživela deca ustaških logora smo duboko zahvalni, jer je malo bilo onih koju su bili hrabri kao prof. Živanović.“

 Dr Dušan Bastašić, predsjednik UG Jadovno 1941, Banja Luka:

„Svojim istraživačkim radom stavio je neizbrisiv pečat na istinu o stradanju naših predaka i sunarodnjaka a svojom posvećenošću i istrajnošću do poslednjeg dana je branio tu istinu od narastajućeg revizionizma.“

Dragana Tomašević, direktor Fondacije za sjećanje na Jasenovac i Holokaust:

„Bila nam je neizmjerna čast biti pod vođstvom doajena srpske borbe da se istina o genocidu nad Srbima ne samo sazna, već da se i mlađi naraštaji potaknu u održavanju Kulture Sjećanja na ustaške žrtve Drugog svjetskog rata.

Ime akademika Živanovića se u istoriju upisuje kao sinonim borbe za istinu, kako u, tako i van granica R. Srpske i Srbije. U svijetu će ostati upamćen kao vanserijski kalibar medicinskog naučnika, ali i kao izuzetno skroman čovjek koji se do poslednjeg daha, kao patriota, borio za istinu o genocidu i Holokaustu u NDH.“