Jugoslavija, istorija jedne utopije

U amfiteatru Narodne biblioteke, promocija dvotomnog Zbornika Istorija jedne utopije, na kojoj su govorili eminentni istoričari, bila je prilika da se čuje višedimenzionalno sagledavanje istorijskog perioda, koji je trajao preko 80 godina.

Knjiga razmatra fenomen jugoslovenske integracije i predstavlja razumevanje odnosa srpske istoriografije prema zemlji koje više nema. Pred čitaocima se otvara pregled visokointelektualnih, istoriografskih i faktografskih tumačenja jugoslovenske državne tvorevine - od njenog nastanka do njene propasti.

„Ideologija jugoslovenskog unitarnog, integralnog nacionalizma, koji je najviše zagovarao kralj Aleksandar Prvi, bila je nametana odozgo, ona je bila oktroisana...Nikad nije imala spontane korene u narodu, tu mislim na sve narode Jugoslavije, premda su Srbi bili ti koji su podlegli sopstvenoj propagandi. U slučaju "druge Jugoslavije", vrlo je jasno da je bila reč o izrazitom ideološkom projektu Komunističke partije i pokreta otpora koji je ona vodila i da je od početka opstanak te „druge Jugoslavije" na neki način bio zavistan od tog ideološkog projekta. Tako da smo videli u poslednjim godinama života Josipa Broza i Ustav iz 1974. godine koji je vodio direktno u konfederalizaciju i dezintegraciju", kaže dr Srđa Trifković istoričar, spoljnopolitički urednik američkog časopisa Chronicles.

Počivajući na tri mita - jednakog učešća svih naroda i narodnosti u narodno-oslobodilačkoj borbi, njihovog jednakog stradanja i na ideološkoj i moralnoj jednačini ustaštva i četništva, komunistička Jugoslavija, ističe Trifković, doživela je u finalu raspad duž interno zacrtanih republičkih granica, koje je partijska vrhuška voluntaristički i na svoju ruku povlačila.

Na pitanje na koji način se taj istorijski nepovoljni ciklus za srpski narod reflektovao na, do danas aktuelno i nerazrešeno srpsko nacionalno pitanje u regionu, Trifković se osvrće na činjenicu da su pod jugoslovenskim okriljem, drugi narodi doživeli svoj proces nacionalne integracije, posebno u slučaju makedonskog i crnogorskog korpusa, izdvajanjem iz srpske celine.

„Kroz svoju nacionalnu integraciju koju su doživeli u okviru jugoslovenske države, ti novonastali narodi su imali, možemo reći, predvidljivu centrifugalnu tendenciju da se odvajaju, što pre svega važi za Hrvate, koji su već u prvoj Jugoslaviji, u rekordnom roku, od nekoliko dana, posle proglašenja ujedinjenja, počeli da protiv nje demonstriraju", kaže dr Trifković.

Dvotomni format od oko hiljadu trista strana obuhvata sve bitno što je, na temu Jugoslavije kao projekta, kao eksperimenta i kao raspadnute zajednice, rečeno i napisano, počev od Skerlića, Cvijića, Belića, sve do naših savremenika Mila Lompara, Koste Čavoškog, Nenada Kecmanovića, Miše Đurkovića i drugih autora tekstova.