Prostori pijanizma - Horhe Luis Prats

Ukoliko bi se u poetici jednog pijaniste već sa prvim tonovima jasno mogli raspoznati duh i mentalitet podneblja iz kojeg potiče – one odlike koje prevazilaze puki individualni karakter umetnika i ističu se kao markantni amblemi njegovog kulturnog zaleđa – onda bi među savremenim klavirskim izvođačima to svakako bio kubansko-španski pijanista Horhe Luis Prats... U vremenu globalne standardizacije gotovo svih aspekata života, pa i formi profesionalnog delovanja, pojedinačni, snažni umetnički dijalekti prosijavaju kao egzotični izrazi potisnute slobode – onog prostora u kojem su jedino i moguća dragocena i više nego plodonosna poetička prelamanja autorskog i izvođačkog, stvaralačkog i interpretativnog. U slučaju Horhea Luisa Pratsa ove činjenice sjedinjene su sa još jednom odlikom njegovog umetničkog karaktera, oličenog u dubokoj emocionalnosti koja muzičkom izrazu pijaniste daje sugestivnu toplinu ljudskosti – onog retkog kvaliteta u kojem gotovo u potpunosti iščezava stroga akademska armatura profesije, ukazujući se kao praksa neposrednog ovaloploćenja čistog dejstva muzike. Preovlađujuća sklonost romantičarskom repertoaru stoga deluje kao Pratsov prirodan izbor, ali i kao osveženje na savremenoj svetskoj pijanističkoj sceni, ne toliko usled samog fokusa, koliko zbog rezultata kojim klasična literatura postaje oplemenjena tipičnom simbiozom latino-iberijske vatrenosti i vedrine. O ovome posebno svedoče njegove interpretacije dela španskih i autora zemalja Južne Amerike, kojima u večerašnjoj emisiji skiciramo lik pijaniste.

Rođen 1956. godine u kubanskom gradu Kamagveju, Horhe Luis Prats studije klavira pohađao je na Nacionalnoj umetničkoj školi u Havani, u klasama nekoliko profesora među kojima se ističu imena Margo Rohas-Mendose i Alfreda Dijeza. Zahvaljujući stipendiji za usavršavanje najpre na Moskovskom konzervatorijumu, Prats nakon diplomiranja započinje višegodišnji boravak u evropskim sredinama gde će jedno vreme u Moskvi raditi sa Rudolfom Kererom, a potom i sa Magdom Taljafero na Pariskom konzervatorijumu. Dalje pijanističko usavršavanje nastaviće u Varšavi kod velikog šopeniste Vitolda Malcužinjskog, te naposletku na Visokoj školi za muziku u Beču sa Paulom Badurom-Škodom, pod čijim se mentorstvom susreće sa praksom izvođaštva na autentičnim istorijskim instrumentima... Ipak, čini se da ni jedan od ovih susreta nije ostvario prevagu nad individualnim umetničkim nazorima mladog pijaniste, o čemu svedoči i njegova ubedljiva pojava na prestižnom konkursu Long-Tibo u Parizu 1977. na kojem snažnim otiskom ličnog izraza i besprekorne tehnike osvaja prvu nagradu praćenu posebnim priznanjima za izvođenje dela Ravela i Žolivua. O utisku koji je Prats ostavio na žiri ostala je zabeleška Aleha Karpentera u kojoj stoje sledeće reči: "Sada kada je odluka poznata, može se objaviti da je doneta jednoglasno! – nešto što se retko događa na ovom takmičenju, uz činjenicu da je od prve etape, ličnost Horhea Luisa Pratsa snažno impresionirala čitav žiri..." "Moguće je", rekao je jedan veoma poznati pijanista, "da ovog puta pomažemo nečemu višem od briljantnog takmičara, jer možda favorizujemo početak svetske karijere jednog apsolutnog talenta.” Drugi član žirija je, pak, istakao da se u slučaju Pratsa „Ne radi samo o još jednom pijanisti, već o retkom muzičkom temperamentu“... Ovaj veliki uspeh otvorio je Pratsu vrata brojnih koncertnih angažmana i izdavačkih kuća, mada njegova karijera osim relativnog uspona na scenama Evrope i Dalekog Istoka, prevahodno usidrenje od kraja sedamdesetih ostvaruje u zemljama Latinske Amerike, gde on vremenom stiče status kultne figure. Njegova snimanja za brojne diskografske kuće različitih kapaciteta poput I-Em-Aja, Mjuzikal heritidža, Ej-Es-Vija, ali i Dojče gramofona - uglavnom u vidu pojedinačnih izdanja - pratila su delovanja u sferama pedagogije i organizacije u više muzičkih institucija sa druge strane Atlantika, te Horhe Luis Prats osim rukovođenja Nacionalnim orkestrom Kube na mestu umetničkog direktora između 1985. i 2002. godine, u ovom periodu deluje takođe i kao profesor na visokim školama za muziku u Bogoti, Havani, Meksiko Sitiju, Kordobi... Geografska izmeštenost iz glavnih tokova svetske muzičke scene (jednim delom uslovljena njegovom odlukom da internacionalnu prisutnost sprovodi iz pozicije politički izolovane rodne Kube), opredelila je Pratsa da se početkom ovog veka preseli u Španiju, gde 2005. dobija i državljanstvo koje će imati značajnog uticaja na njegovo dalje delovanje. Izuzetno uspešan nastup na Međunrodnom muzičkog festivalu u Majamiju 2007. godine označiće novu etapu njegove pijanističke karijere i njen dramatičan uzlet o kojem, između ostalog, svedoče i stojeće ovacije koje su ispratile njegov prvi koncert u okviru čuvenog ciklusa "Majstori klavira" u amsterdamskoj dvorani Konsertheba, 2010 godine...

Kao pijanista upadljivo harizmatičnog dejstva, čije interpretacije odišu nesvakidašnjom lakoćom plasiranja muzičkog materijala i nadasve vedrinom kojom obavija literaturu, Prats u vremenu preopterećenom potrebom za plasmanom originalnih čitanja, iz drugačije kulturološke pozicije pred publikom vraća praksu lagodnog i istinski sugestivnog komuniciranja na sceni. Mada je u jednoj od kritika u časopisu Gramofon označen kao "starovremski romantičar", Horhe Luis Prats, ipak, malo šta sem široke kantabilnosti i preovlađujuće liričnosti može podeliti sa prethodnicima prošle epohe. Jer, njegove interpretacije bazirane na beskompromisnoj tehničkoj doteranosti zaobilaze sve zamke romantičarske stilistike sviranja poput rubata ili spontane dinamike. Visoke estetske kulture zvuka, Pratsov pijanizam temelji se na savremenim standardima uravnoteženosti i sklada kao poligonu za samosvojne poetičke nadogradnje.   

Posvećenost literaturi autora španskog i latinoameričkog kulturnog prostora, Prats je iskazao svojim interpretacijama i opusa Enrikea Granadosa, a posebno njegovog remek-dela, svite Gojeskas, koja je tokom karijere postala jedan od zaštitnih znakova njegove pijanističke prakse. U osvrtu na izvođenje ove kompozicije na festivalu u Verbijeu 2011. godine, kritičar je zabeležio da je  "Prats izvođač koji duboko kopa kako bi otkrio ljudskost u muzici koju svira, dok njegovo izvođenje Granadosovog ciklusa  (za koji mi je rekao da je „mnogo teži od Lista“) oslikava njegova vlastita životna iskustva. „Na Kubi plešemo kukovima“, saopštio mi je sa smehom posle nastupa, objašnjavajući potrebu da ovu špansku muziku načini ritmički protočnom. Praveći analogiju sa kubanskim simbolom – kraljevskom palmom, koja se  njiše i savija od vetra, Prats primećuje da je to upečatljiva slika koja dočarava slobodu od notnog metra za kojom latino muzika žudi. I zaista, Pratsovo sviranje ima takvu slobodu.... Ljubav između dva Granadosova mlada lika savija se i njiše u svojim raspoloženjima, čak i u poslednjem stavu svite Gojeskas kada smrt preti njihovom zajedničkom životu... Zanimljiv je način na koji Prats slika slavuja dok sa grane gleda zaljubljeni par - mada je Granados na ovom mestu u partituri zabeležio "pijanisimo", pijanista ga pre shvata kao instrukciju za ekspresivnu lepotu, a ne samo za dinamiku. To je majstorska klasa interpretacije za koju Horhe Luis Prats nadahnuto pronalazi obrazloženje u svom motu da "nikada ne treba zaboraviti da su svu muziku napisala ljudska bića...“

Autor emisije: Stefan Cvetković