Žene u muzici – Gila Bustabo

Gila Bustabo je rođena 25. februara 1916. godine u Manitovoku, u američkoj saveznoj državi Viskonsin, u porodici italijansko-češkog porekla. Kada je Frederik Stok, dirigent Čikaškog simfonijskog orkestra čuo kako tada trogodišnja Gila muzicira na violini, nazvao ju je čudom od deteta i predložio njenim roditeljima da se presele u Čikago. U ovom gradu učila je na Muzičkom koledžu, u klasi violiniste Leona Sametinija, nekadašnjeg studenta slavnog Ežena Isaija, a nedugo zatim nastupala je sa Čikaškim simfonijskim orkestrom. Debitantski nastup u Karnegi holu imala je 1929. godine kada je sa Njujorškom filharmonijom izvela prvi stav Drugog violinskog koncerta Henrika Vijenjavskog, a potom je, naredne godine, sa istim umetnicima interpretirala i Mocartov Violinski koncert broj 5 u A duru, Keholva oznaka 219. Osim nastupa sa orkestrima, 1932. godine održala je svoj prvi resital, takođe u Karnegi holu, a kako ističu izvori, tom prilikom u publici je bio i slavni Arturo Toskanini. Školovanje je nastavila na njujorškom Džulijardu, a jedan od njenih kolega iz klase bio je i Jehudi Menjuhin.

Mlada violinistkinja željna uspeha na međunarodnoj sceni, Gila Bustabo je novembra 1934. godine započela veliku evropsku koncertnu turneju. Muzicirala je u Engleskoj, Holandiji, Francuskoj, Italiji, Nemačkoj, Austriji, Švedskoj i Mađarskoj, a dirigenti sa kojima je sarađivala, između ostalih, bili su Tomas Bičam, Osvald Kabasta i Herbert Karajan. Za debitantski nastup u Londonu 1934. godine darivan joj je instrument iz kolekcije Gvarneri del Đezu, na kojem će muzicirati narednih godina i ostvariti zanimljive snimke. Kada je 1937. godine svirala solističku deonicu u Violinskom koncertu Jana Sibelijusa, kompozitor koji je i sam tom prilikom prisustvovao koncertu, njenu interpretaciju opisao je sledećim rečima „... da, ovo je upravo onako kako sam i zamišljao da treba da se svira", nazvavši je „najsjajnijom violinskom zvezdom današnjice". Po povratku u Ameriku, tokom 1938. i 1939. godine održala je nekoliko nastupa sa Njujorškom filharmonijom, izvodeći, pored Sibelijusovog, i violinske koncerte Dvoržaka i Betovena. Izuzetna tehnička spretnost i muzikalnost uvrstili su je u red istaknutih violinista dvadesetog veka.

Iako je Gila Bustabo na međunarodnoj sceni uživala izuzetno poštovanje, ova violinistkinja je donela odluke koje će promeniti dalji tok njene karijere. Naime, odlučivši da se iz Amerike vrati u Evropu, tada već zahvaćenu vihorom Drugog svetskog rata, nastanila se u okupiranom Parizu. Kao solistkinja Berlinskih filharmoničara pod upravom Vilhelma Furtvenglera, kao i nastupima sa Konserthebau orkestrom kojim je dirigovao Vilem Mengelberg, nastavila je da gradi svoju karijeru u Nemačkoj i zemljama pod nacističkom okupacijom. Iako po okončanju rata Odbori za denacifikaciju u Evropi i zapadnim orkestarskim institucijama nisu smatrali umetnike poput Gile Bustabo odgovorim za njihovu pasivnu podršku nacističkom režimu, to je učinila američka javnost, pa ova umetnica više nije imala priliku da razvija karijeru u Americi. Godine 1964. postala je profesorka violine na Konzervatorijumu u Inzbruku, međutim, zbog narastajućih zdravstvenih problema sa kojima se suočavala, bila je primorana da svoj pedagoški rad okonča, a dodatna finansijska sredstva za život obezbedila je prodavši i dragocenu Gvarnerijevu violinu. Početkom sedamdesetih vratila se u Ameriku gde je nekoliko godina svirala u gudačkoj sekciji Simfonijskog orkestra iz Alabame. Preminula je 27. aprila 2002. godine.

Urednica Irina Maksimović Šašić