Muzej zvuka – Muzika na dvoru Gastona III, grofa od Fua

Druga polovina 14. veka bila je jedno od najnestabilnijih razdoblja tokom epohe Srednjeg veka, kada je Evropa bila pogođena ratovima, epidemijom kuge i crkvenim raskolima. Do prvog velikog potresa došlo je već na početku ovog veka, 1309. godine, kada je papski dvor iz Rima premešten u Avinjon. Kriza, međutim, svoj vrhunac doživljava 1378. kada započinje period takozvane „velike šizme" kada su istovremeno vladala dvojica papa - Urban VI u Rimu i Klement VII u Avinjonu. Stanovništvo je patilo i zbog prirodnih nepogoda i bolesti, jer tokom druge decenije milioni umiru zbog „velike gladi", a potom, od 1346. do 1353. Evropu pogađa prvi put u istoriji i epidemija kuge, koja je desetkovala populaciju. Na zapadu kontinenta, u isto vreme bukti i jedan od najdužih vojnih sukoba, „Stogodišnji rat" između Francuske i Engleske, koji dodatno slabi moć francuskog kralja, te regionalni vladari, poput burgundskih vojvoda stiču veliku autonomiju i bogatstvo.

U ovo vreme, živeo je i Gaston III Feb, grof od Fua, koji je vladao oblašću na samom jugu današnje Francuske, na obroncima Pirineja. Prema svedočanstvima savremenika, ovaj plemić je bio živopisan vladar, nadaleko poznat po svojoj plavoj kosi, zbog koje je i dobio nadimak „Feb". Žan Froasar, najznačajnijih hroničar ove epohe, pišući o Gastonu III, zapisao je „i kažem vam, u moje vreme video sam puno vitezova, kraljeva, prinčeva, ali nikad nekog tako zgodnog tela, lepih manira i prijatnog stasa - jedro lice puno zdravlja, zelene oči koje osvajaju čim vas pogleda... on je otvoren i prijatan prema svim vrstama ljudi, govori im nežno i sa pažnjom", zaključuje ovaj pohvalni opis srednjovekovni pisac. Uprkos ovom prikazu Gastona III kao nežnog i elegantnog plemića, ovaj vladar je bio i prekaljeni vojnik i pasionirani ljubitelj lova, iza kog je ostao jedan od najuticajnijih i najbogatijih spisa posvećenih lovu, iluminirana „Knjiga lova" iz 1389. godine koju je sam napisao. Njegov privatni život pokazuje još suroviju stranu - naime, iz braka sa ćerkom kralja od Navare, Agnes, Gaston III je dobio sina i naslednika, kog je, međutim, ubio u naletu besa, kada je saznao da želi da ga otruje po nalogu navarskog suverena.

Gaston III je bio veoma obrazovan vladar, koji je uživao u knjigama iz svoje bogate biblioteke u kojoj su se nalazili radovi Ovidija, Marka Pola, Livija i Plinija mlađeg, ali i zbirke kompozicija njegovog nešto starijeg savremenika, Gijoma de Mašoa. Raskošni život na dvoru ovog vlastelina, podrazumevao je i često prisustvo muzike, te Froasar navodi tako: „minstreli su mu pričinjavali veliko zadovoljstvo... voleo je da njegove sluge pevaju i harmonizuju pesme, rondoe i virlee. Uglavnom je provodio dva sata za stolom i uživao je u neobičnim intermecima, a nakon što bi ih čuo, tražio je da se ponovo izvedu za stolom njegovih vitezova i štitonoša".

Muzika koja je negovana na Gastonovom dvoru pisana je u stilu poznatom kao „ars subtilior" - složenom i sofisticiranom, koji savršeno odražava mentalitet društva koje ga je proizvelo. Kompozicije koje ćete slušati u večerašnjoj emisiji sačuvane su u rukopisu koji se danas nalazi u Muzeju Konde u Šantijiu i mnoge od njih su upravo posvećene Gastonu III.

Urednica emisije: Ivana Neimarević