Pozorišne aktuelnosti

Ideja o osnivanju udruženja koje će okupljati domaće glumce rođena je van njihove domovine i u okolnostima za koje je malo reći da su bile teške. To se dogodilo baš u vreme egzila gotovo kompletne srpske države tokom Prvog svetskog rata, u doba jednog od najvećih iskušenje na kojem se u svojoj istoriji našla Srbija. U tim dramatičnim prilikama pozorište se ukazalo kao delotvoran, čak spasonosan vid održavanja morala ne samo srpske vojske nego i naroda uopšte; odmah iza prvih linija fronta, docnije i u kampovima za prihvat i oporavak ranjenika, ali i u logorima u koje je neprijatelj smeštao zarobljene srpske vojnike, glumci, a tada vojnici, rekonvalescenti i zarobljenici, pripremali su i prikazivali pozorišne predstave bodreći na taj način svoje saborce, sapatnike, no i sebe same. Osokoljeni svešću o ovako moćnim efektima pozorišta, na krilima iskustva koje su sticali glumeći u mračnim, ratnim okolnostima, Brana Cvetković, Dimitrije Ginić i Sava Todorović, zajedno s grupom kolega, inicirali su odmah po okončanju rata osnivanje Udruženja glumaca. I ono je nastalo, sada u novouspostavljenoj državi - Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, ubrzo potom Kraljevini Jugoslaviji, a visokog pokriviteljstva i uloge zaštitnika Udruženja prihvatio se kralj Aleksandar Prvi Karađorđević, piše Aleksandar Milosavljević.

Udruženje je funkcionisalo i razvijalo svoje delatnosti u okvirima jasno definisanog sistema, što već samo po sebi govori da su njegovi osnivači i rukovodioci uviđali potrebu da se ovdašnje scenske delatnosti u svakom pogledu emancipuju, da se odmaknu od višedecenijske prakse koja je glumce prikazivala kao putujuće torbare, čergare koji za koricu hleba i, eventualno, prenoćište, po krčmama i provincijskim svratištima hansvurstovski zabavljaju narod, a samim tim i kao ljude ne baš najjasnije definisane profesije, dakle kao osobe sumnjivog morala.

Tako je bilo u vreme osnivanja Udruženja, dok je tokom Drugog svetskog rata ono nastavilo da se stara o svom članstvu, ponajpre im pomažući da prežive i opstanu radeći svoj posao, što je, kao što znamo, neke glumce posle oslobođenja koštalo života. Sada vidimo da se mnogo decenija posle Drugog svetskog rata aktuelno Udruženje dramskih umetnika, kao naslednik onog predratnog, našlo pred sličnim izazovima. Pozicija dramskih umetnika je danas ponovo krajnje nezavidna, a primena neoliberalnog modela koji je sve prisutniji i u našem kulturnom životu uveliko domaće glumice i glumce, kao i pre više od sto godina, svodi na puke zabavljače, s tom razlikom što se danas palanačka svest neobrazovane i zapuštene publike ne oličava u varošicama i selima, nego u svim aspektima stvarnosti, komentariše Milosavljević.

Čitala Dušica Mijatović.
Urednica emisije Tanja Mijović.