Umetnost naive u Kovačici

Čini se da je sve počelo iz dokolice. Naime, u dugim zimskim noćima, kad u polju nema posla, tridesetih godina XX veka počeli su da slikaju Martin Paluška i Jan Sokol. Neuko i naivno, skromno i stidljivo, otkrivaju tada jedan drugom ljubav prema slikarstvu. U prvim posleratnim godinama, upoznaju još jednog zaljubljenika četkice i palete, Vladimira Boboša, koji ih uči slikarskom zanatu - kako se preparira platno, mešaju boje... Okupljeni oko zajedničkog predmeta interesovanja, slikarstva, zbližavaju se, sastaju, rade, da bi početkom 1951. godine sa Bobošem na čelu osnovali likovnu sekciju pri Kulturno-prosvetnom društvu „Pokrok" ("Napredak"). S jeseni iste godine u sekciju ulaze, sada već doajeni naive, Martin Jonaš i Jan Knjazovic.

U to vreme oni su kopirali poznate slikare, preslikavali razglednice, težili što vernijem prenošenju originala, čime su prikazivali samo svoj prirodan talenat i tehničko umeće. Nisu osećali potrebu za individualim izrazom. Najviše ih je privlačila egzotika. Na platnima je bilo onoga što se u njihovom okruženju ne nalazi: venecijanskih gondola, romantičnih zamkova, afričkih zveri... Broj slikara u sekciji se povećavao, a najveći potsticaj za njihov rad bilo je organizovanje proslave povodom obeležavanja 150. godišnjice od dolaska Slovaka u Kovačicu. Te davne 1952. godine, u oktobru, tadašnji slikari prvi put izlažu zajedno. U Domu kulture otvaraju se dve izložbe: ženskih ručnih radova i kovačičkih slikara amatera. Iako na izložbi nije bilo naivnih kompozicija, ta godina smatra se godinom rođenja slikarske izlagačke delatnosti kovačičkih slikara. Naime, od tada, pa sve do danas, slikari, članovi Galerije naivne umetnosti, svakog oktobra, izlažu dela, nastala u protekloj godini i svoj likovni salon nazivaju „Kovačički oktobar".

Prva izložba prihvaćena je sa oduševljenjem. Ubrzo se pročulo o izložbi darovitih slikara i tako početkom 1953. godine u Kovačicu dolazi akademski slikar iz Pančeva, koji osuđuje njihovo kopiranje, preslikavanje i neoriginalnost. Uči ih i savetuje da slikaju ono što vide, ono što osećaju i da se klone posrednika. U toj prelomnoj godini na „Kovačičkom oktobru", pojavljuju se prvi samostalni originalni radovi Martina Jonaša i Jana Sokola. Zapravo ova godina smatra se godinom nastanka naive u Kovačici, kada je prvi put prenet na platno domaći motiv naslikan iskreno, svežim i živim bojama, prenetim iz prirode i sa narodne nošnje.

Vremenom se pojavljuje sve više talentovanih, samoukih slikara, a kasne šezdesete, kao i sedamdesete godine XX  veka predstavljaju „zlatno doba naive", kada ova umetnost doživljava punu ekspanziju i kulminaciju. I tako se stiglo do fenomena Kovačice, koja je danas jedan od najpoznatijih centara naivnog slikarstva u Evropi i svetu. Tamo vas u ovoj kojekuda priči vode Mirjana Nikić i Elizabeta Arsenović