Širom zatvorenih očiju – Samo srcem se dobro vidi

           „Beše od roda kneževskog iz Zahumlja. Deda mu se zvaše Hvalimir, a otac Petrislav.
Kao vladar mudar, milostiv, krotak, devstven i hrabar. Usrdno se Bogu moljaše i dragovoljno crkve zidaše i pomagaše. Ali imađaše teške borbe i iznutra i spolja, iznutra sa jereticima i bogumilima, a spolja sa zavojevačima: carem Samuilom i carem Vasilijem. Samuilo ga prevarom zarobi i baci u tamnicu.
Kada tamnovaše, javi mu se angel Božji i predskaza mu, da će skoro biti oslobođen tamnice, ali ipak da će mučenički skončati. Poznavši ga bolje, Samuilo ga zavoli i dade mu svoju kćer Kosaru za ženu. Kada umre Samuil, zacari se sin njegov Radomir.
No dvojurodni brat Radomirov Vladislav ubi Radomira, pa onda dozva na prevaru Vladimira te i ovoga poseče 1015. Godine. Mošti ovoga svetog kralja mučenika počivaju netljene u njegovom manastiru kod Elbasana i na njima se kroz vekove dešavahu, i dan danji dešavaju, mnogobrojna čudesa. Kod manastira Svetog Nauma, 1925. Godine podignuta je crkva ovome krunisanom mučeniku kao ktitoru ovoga slavnog manastira.

KRST SVETOG KRALjA JOVANA VLADIMIRA 

            Po priči Androvića, krst je uz amanet čuvanja najprije uzeo neki sveštenik ili vlastelin, a kod njih je došao kao miraz kćerke njegovog posljednjeg muškog potomka. Oni su krst čuvali kao najveću vrijednost, štiteći ga i svojim životima. Za mjesto gdje se nalazi uvijek su znala samo dva najstarija muška člana porodice. Po mišljenju, ruskog istoričara Ivana Jastrebova, krst je poslije Vladimirove pogibije iz Prespe u Krajinu donijela Kosara. Sa ostalim relikvijama čuvan je u Manastiru Prečiste Bogorodice Krajinske. U jeku islamizacije ove oblasti u 18. Vijeku manastir je srušen, a krst ustupljen narodu Krajine. Kao zaštitnik plemena i simbol bogate ljetine, čuvan je kao najveća svetinja i pored toga što su Krajinjani prešli na islam. Jastrebov dalje smatra da su krst jednom prilikom od njih oteli pripadnici susjednog plemena Mrkojevića, i kasnije ga ustupili Androvićima.
             Krst, od tisovog drveta, okovan je u srebro krajem 16. Vijeka, a na njegovom donjem kraju uglavljena je kugla od mesinga u koju se umeće drveni štap kad se krst nosi. Dužina mu je 45 cm, širina 38 cm, a debljina 2,5 cm. 

             Svake godine na Trojičin dan krst Svetog Jovana Vladimira se pred litijom iznosi na vrh planine Rumije. Svi učesnici u ovoj svetkovini okupljaju se u Veljim Mikulićima dan ranije u popodnevnim satima. Iznošenju krsta prethodi bogosluženje u Crkvi svetog Nikole u Veljim Mikulićima, koje počinje tačno u ponoć.
             Poslije liturgije, oko jedan sat nakon ponoći, počinje pohod strmom stazom ka 1593 metra visokom vrhu Rumije. Na čelu litije je krst, koga po tradiciji nosi član porodice Andrović, iza njega ide sveštenik, pa onda ostali. Među pohodnicima su tradicionalno i katolici i muslimani tog kraja. Dobro se pazi da neko iz naroda ne izađe ispred krsta, jer se to, po starom vjerovanju, smatra lošim znakom.
             Učesnici u povorci pjevaju: „Krste nosim, Boga molim, Gospodi pomiluj.” Nakon što litija konačno stigne na vrh, u momentu izlaska sunca počinje jutarnje bogosluženje. Tamo je, po predanju, nekad stajala Crkva svete Trojice, koju je podigao Jovan Vladimir, a srušili Turci. Zbog toga je bio običaj da vjernici na izvjesnoj udaljenosti od vrha uzmu kamen i nose ga do odredišta. Vjerovalo se, kad se skupi dovoljno kamenja, crkva će se sama obnoviti. Crkva svete Trojice stoji ponovo na vrhu Rumije od 2005; osveštala ju je Srpska pravoslavna crkva. Poslije obavljenih molitvi, litija kreće nazad u Velje Mikuliće, takođe za krstom. Mnogi povratak iskoriste za sakupljanje čuvenog rumijskog crvenog korijena (tzv. Trava od Rumije), kojem se pripisuju razna ljekovita svojstva. Po silasku sa planine zakrštava se izvor Pitin, koji je oko pola kilometra od Crkve svetog Nikole, a litija zatim obilazi oko crkve. Nakon završetka litije, nastavlja se do kasno u noć narodno veselje u Veljim Mikulićima.

            Iz stoljeća u stoljeće, svakog Trojičin dana Vladimirov krst je okupan sunčevim zrakama na vrhu Rumije, izuzimajući period od 1959. do 1984, kada svetkovina nije održavana. Njen tok je unekoliko bio izmijenjen 1999. Godine: iz bezbjednosnih razloga krst nije iznošen na Rumiju, a po prvi put je, pod stražom najstarijih Androvića, izložen prilikom ponoćne liturgije u Crkvi svetog Nikole. To je kuriozitet, jer ga narod inače nikad ne može vidjeti prije odlaska na planinu.”

           Od 1381. Mošti Svetog kralja su čuvane u Manastiru svetog Jovana Vladimira kod Elbasana, a od 1995. U pravoslavnoj sabornoj crkvi u Tirani.
           U Albaniji se ovaj svetac veoma poštuje i slavi.
           Svake godine na praznik svetog Jovana Vladimira, 4. Juna po novom kalendaru, veliki broj vernika se okuplja kod manastira, kojeg Albanci kolokvijalno nazivaju Šin-Đon.”

www.twitter.com/beograd202 

www.instagram.com/beograd202 

Kontakt: ++381 11 3249 202 *
SMS: +381 64 0202 200*
Mejl: program202@gmail.com  

Izbor muzike i produkcija: NEBOJŠA NEŠA SABOVLjEVIĆ
Autor, domaćin i voditelj: Luka Mijatović