Izložba „Čuvari inovacija – 100 godina od prvog srpskog patenta“ u Muzeju nauke i tehnike

Na izložbi „Čuvari inovacija – 100 godina od prvog srpskog patenta“ biće prvi put prikazani modeli i makete prvih registrovanih patentnih prijava u Srbiji iz međuratnog perioda, kada u državi tek počinje industrijalizacija.

Patenti su najčešće bili inspirisani svakodnevnim problemima i potrebama građana, kao i unapređivanjem proizvoda za tržište – od kazana za pečenje rakije, preko samoljuljajuće kolevke i natkrivenog bicikla (velosipedskih kola), do sprave za pravljenje cigareta, roštilja i mnogih drugih.

Deo izložbe će biti posvećen realizovanim patentnim prijavama iz fonda Muzeja nauke i tehnike, među kojima su i patenti velikana srpske nauke: akademika Mihaila Petrovića Alasa, dr Vladimira Stanojevića i akademika Miomira Vukobratovića. 

Kao najznačajniji pronalazači u periodu do Prvog svetskog rata ističu se Ljubomir Klerić, Kosta Milovanović Koka, Mihailo Petrović Alas i Vladimir Stanojević. Budući da u tom periodu Kraljevina Srbija nije imala nadležni organ koji bi izdavao patente, oni su svoje pronalaske štitili u Austrougarskoj, Francuskoj, Velikoj Britaniji i SAD.

Daleko značajnije pronalaske u tom periodu stvorili su srpski pronalazači koji su živeli i radili u drugim zemljama - Nikola Tesla (SAD), Mihajlo Pupin (SAD), Ognjeslav Stepanović Kostović (Rusija), Andrija Radovanović, glavni inženjer Škode u Plzenu, kao i Milutin Milanković koji je u to vreme živeo i radio u Beču.

Tek posle Prvog svetskog rata, 1920. godine, stečeni su uslovi za osnivanje Uprave za zaštitu industrijske svojine, u čijoj nadležnosti su bili poslovi u vezi sa zaštitom patenata, uzoraka, modela i žigova, a njen sledbenik je današnji Zavod za intelektualnu svojinu. Kako je u ovom periodu počela da se razvija i domaća industrija u Kraljevini SHS, pored fizičkih lica, nosioci patenata postaju i domaća preduzeća.

Prvi patent registrovan u Upravi za zaštitu industrijske svojine bio je „Stroj za pečenje rakije", na ime Milana Jovanovića, kazandžije iz Novog Sada, prenesen mađarski patent iz 1909. godine, a prvi koji je odobrila naša Uprava bio je „Sama sebe ljuljajuća kolevka", na ime Adema Subašića, sajdžije iz Sarajeva.

Autori izložbe su muzejski savetnici Muzeja nauke i tehnike, Dušan Petrović i Saša Šepec. Izložbene modele izradio je dizajner Dejan Vračarević, dugogodišnji saradnik Muzeja nauke i tehnike u oblasti restauracije i zaštite tehničkih eksponata.

U sklopu izložbe, koja će biti dostupna za publiku do 31. marta 2025. godine, planirani su prateći programi.