Sveta Sofija još uvek krije mnoge tajne

Arheološka istraživanja koja su trajala više od jedne decenije otkrila su originalni dizajn i podzemne tajne jednog od najvećih drevnih orijentira u Evropi - nekadašnje katedralne crkve Aja Sofije u Carigradu, koja je skoro hiljadu godina bila najveća građevina na svetu.

Ova istraživanja su po prvi put otkrila izgled originalnog kompleksa katedrale iz 6. veka, kao i postojanje davno izgubljenih tunela dugih više kilometara i podzemnih odaja ispod crkve.

Crkva „Božanske mudrosti“ – Sveta Sofija je podignuta sa namerom da simbolizuje novouspostavljeno jedinstvo ckve i države, odnosno spajanje ideološke i političke vlasti. Bila je moćan simbol tog političkog koncepta koji je nametnuo car Justinijan. Kao jedan od najvećih rimskih careva. Justinijan je izgradio Aja Sofiju i uspeo da obnovi Rimsko carstvo samo dve generacije posle propasti zapadnog dela carstva.

Novi arheološki nalazi pokazuju da je Justinijanova zadužbina bila deo mnogo većeg kompleksa zgrada u srcu kasnorimske carske prestonice Konstantinopolja (danas Istanbula) – često nazivane „Drugi Rim". Pre ovog istraživanja, osim same crkve, na tom mestu su pronađeni dokazi o postojanju samo dve građevine, međutim, ustanovljeno je da je osim crkve bilo najmanje još pet.

Novootkrivene zgrade uključuju:

– Veliku palata koju je Justinijan sagradio za carigradskog patrijarha;

- Velika krstionica – raskošna zgrada u kojoj su krštena deca Justinijanovih naslednika;

- Sedište svetog sinoda carigradske patrijaršije – gde su donete neke od najvažnijih teoloških i drugih odluka hrišćanstva (uključujući istorijski veoma značajnu odluku o povećanju verskog statusa Device Marije). U istoj zgradi se nalazila i velika biblioteka patrijarha.

Arheolozi su takođe otkrili devet fresaka iz 6. veka, dva mozaika – i prethodno nepoznati veliki severozapadni ulazni kompleks u hram.

„Naša duga i detaljna istraga otkrila je, prvi put posle više od pet vekova, fizičke dokaze o tome kako je Aja Sofija bila deo većeg kompleksa verskih zgrada visokog statusa u srcu prestonice Carstva“, navodi rukovodilac istraživačkog tima, profesor Ken Dark sa Univerziteta u Redingu.

Arheološko istraživanje takođe, je prvi put ustanovilo kako je sekularna carska moć zapravo integrisana i u verske obrede u Svetoj Sofiji. U retko posećenom delu katedrale, arheolozi su otkrili disk od ljubičastog mermera prečnika 59 centimetara gde su car Justinijan i njegovi naslednici stajali tokom liturgije.

Sada se smatra da je na ključnim lokacijama širom crkve postojala čitava mreža tih ljubičastih diskova (od ljubičastog mermera uvezenog iz carskog kamenoloma u Egiptu).

Istraživanja su, takođe, prvi put otkrila da je Justinijan svoju zadužbinu optočio blistavim belim mermerom – kako bi ona blistala na suncu i dominirala prestonicom. Bela boja je i u rimskoj i u helenskoj tradiciji simbolizovala čistotu.

Analiza novih otkrića – posebno ranije nepoznatih fresaka – i dalje se nastavlja, kao i analiza nedavno otkrivenih natpisa koje su ostavili obični radnici koji su učestvovali u izgradnji pre skoro 1.500 godina.

Nezavisno od arheoloških istraživanja Aje Sofije, koje su vodili Britanci i Česi, turski naučnici su otkrili ogromnu mrežu tunela i odaja ispod hrama. Pošto je većina napunjena vodom, israživanje su morali da sprovode timovi ronilaca.

Arheolozi veruju da su neki od tunela služili za snabdevanje vodom, dok su drugi možda korišćeni kao podzemne kapele ili gobnice.

Ova istraživanja su prvi put omogućila naučnicima da shvate kako je izgledao kompleks oko Justinijanove zadužbine, ali i koliko je ovo zdanje imalo veliki politički značaj.