Virus variole vere iz 17. veka

Međutim, DNK analiza dosad najstarijeg nađenog virusa, ekstrahovanog iz mumije deteta iz 17. veka, nagoveštava da se najopasniji oblik velikih boginja kod ljudi razvio mnogo kasnije nego što se mislilo. Zanimljivo, po novome, virus se pojavio taman na vreme da se priključi istraživačima Novog sveta (Mundus Novus) i desetkuje stanovništvo širom planete.

Velike boginje (poznate pod latinskim nazivom variola ili variola vera) jesu zarazna bolest koju izazivaju dve vrste virusa: Variola vera major i Variola vera minor. Variola vera major, poznatija kao velike ili crne boginje, jeste opasnija vrsta, koja izaziva smrt kod 30-35 procenata zaraženih, a kod preživelih često ostavlja trajnu unakaženost ili slepilo.

Ukoliko su nove analize naučnika tačne, dovešće u pitanje „dosadašnja uverenja o jednom od najozloglašenijih patogena u ljudskoj istoriji", kaže istoričar Kajl Harper sa Univerzteta Oklahoma, koji nije učestvovao u radu.

Naučni tim je gotovo slučajno otkrio virus velikih boginja. U nadi da će prikupiti DNK jednog od najintrigantijih virusa, istraživači iz Litvanije i Finske uzeli su uzorak tkiva mumificiranih ostataka deteta iz kripte u dominikanskoj Crkvi Svetog Duha u Vilnjusu koja datira iz sredine 17. veka. Iako na ostacima nije bilo vidljivih tragova bolesti niti ožiljaka od boginja, uzorak je poslat Hendriku Poinaru (Univerzitet Makmaster u Kanadi) koji je analizirao drevni DNK i ustanovio da je bio pun virusa variole. Nalazi su nedavno objavljeni u časopisu Current Biology.

Veliko prisustvo virusa omogućilo je naučnicima da prvi put konstruišu genom variole. Naime, dosada najstariji drevni patogen kome je urađena DNK sekvenca pripada bakterijama, uključujući i bakteriju Yersinia pestis koja je izazivala bubonsku kugu pre više od 1.600 godina.

Dodatno je iznenadilo saznanje da drevni virus ima dosta zajedničkih karakteristika sa modernim sojevima, uključujući i nekoliko mutacija koje ukazuju na srodnost virusa. Naime, istraživači su rekonstruisali porodično stablo 49 modernih sojeva virusa i jednog drevnog i tako utvrdili zajedničkog pretka koji se pojavio između 1530. i 1654. godine naše ere. Dakle, mnogo posle nestanka dinastija faraona iz Egipta. Takođe, mnogo kasnije u odnosu na postojeće podatke o pojavi epidemija u svetu - bubuljičavih osipa u Kini u četvrtom veku ili antoninske (Antoninijeve ili Galenove) kuge koja je pogodila Rimsko carstvo u periodu od 165. do 180. godine naše ere - koje su istoričari pripisivali velikim boginjama. „Ti ljudi su možda bolovali od ovčijih ili malih boginja", kaže Poinar, „ili nekog drugog, manje smrtonosnog oblika infektivne bolesti, koji je vremenom iščezao".

Međutim, odakle se smrtonosni soj variole pojavio u 16. i 17. veku? Jedna mogućnost je svakako da je domaćin bila životinja sa koje je kasnije virus prešao na čoveka. Druga je da je virus variole mutirao kod ljudi, i tako postao smrtonosniji. Ali ukoliko je virus stigao preko životinja, kod njih i dalje može da bude prisutan, sa potencijalom da inficira čoveka ponovo, primetio je Poinar.

Podsetimo, samo u dvadesetom veku od velikih boginja je stradalo između trista i petsto miliona ljudi na svetu. Zahvaljujući naporima Svetske zdravstvene organizacije i uspešnoj vakcinaciji stanovništva, godine 1979. virus variole je iskorenjen u potpunosti. Velikih boginja na svetu više nema. Međutim, smatra se da bi mogao se upotrebi kao biološko oružje zato se uzorci strogo čuvaju u američkom Centru za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC) i u Rusiji. Svega nekoliko naučnika na svetu može da u laboratorijskim uslovima istražuje virus, a Inger Dejmon iz američkog Centra je jedna od njih. Ona za novu studiju kaže da „impresivno demonstrira tehniku genetičke analize koja omogućava da se prikupe značajne informacije o drevnom biološkom materijalu."

Istraživanje skreće pažnju na „interesantno pitanje različitih sojeva virusa koji su postojali pre vakcinacije", kaže En Stoun, antropolog biologije sa Univerziteta Arizona. Naravno, prvi korak je da se potvrde novi rezultati, kaže En Karmajkl, istoričar emeritus sa Univeziteta Indijana. Ona je istražila smrtne slučajeve od posledica velikih boginja u Italiji i Francuskoj, ali nije mogla da nađe dokaze o epidemiji pre 17. veka. Karmajklova predviđa da će istraživači drevnog DNK nastaviti sa potragom - „Mumija ima svuda, sigurno će krenuti u dalju potragu".

Tim planira da nastavi sa istraživanjem: „Posebno smo zainteresovani da pronađemo uzorke virusa iz ranog 16. veka, iz Novog sveta, kada su, po predanju, Evropljani preneli velike boginje starosedeocima američkog kontinenta, ukoliko bi našli starije sojeve virusa možda bi otkrili kompletno drugačiju sliku", zaključuje Poinar.