Barokni Beograd - Kako su Habzburzi zamislili Beograd

Barok je kratak trenutak u istoriji Beograda kada ga je austrijska monarhija preuzela od skoro dvovekovnog turskog upravljanja i grandioznim poduhvatima u nekoliko decenija pretvorila iz orijentalne varoši u pravi evropski utvrđeni grad.

„Habzburška monarhija je Beograd videla kao važnu stratešku tačku, najvažniju tvrđavu na Dunavu na granici prema Turcima i zbog toga je Beogradu pridavala veliku važnost. Videla ga je i kao sredstvo propagande gde će monarhija da pokaže svu svoju snagu i veličinu prema neprijatelju, ali i prema podanicima, i uložila je znatna sredstva i logistiku da grad pretvori u modernu evropsku prestonicu u okvirima tog vremena“, kaže Vesna Bikić.

Beograd je u vreme baroka doživeo veliki preobražaj, a fortifikacija u vidu zvezde, koja je opasavala ne samo tvrđavu nego i varoš, bila je nešto novo i drugačije na ovim prostorima i zahtevala je velike građevinske radove.

„Kada pomislimo na Beograd između 1717. i 1739. godine, vi zapravo zamišljate Beograd kao veliko gradilište. Gradilo se mnogo, ne samo na tvrđavi, već možda najviše u dunavskom delu varoši gde su nicali novi kvartovi, prosecale se nove ulice, pravili monumentalni trgovi – kasarna princa Aleksandra na glavnoj tački u gradu uz kapiju kroz koju se ulazilo u varoš, Zidarska kasarna koja je bila bliže Beogradskoj tvrđavi, zgrade sa svedenim ukrasima drugačijim od prethodnog orjentalnog nasleđa. Sve potpuno novo i drugačije“, objašnjava Bikićeva.

Život u Beogradu u tom periodu je, kako kaže, bio težak, ne samo onima koji su došli, jer je trebalo postaviti potpuno novi sistem.

„Doneti su kulturni obrasci Srednje Evrope koji su postojali u vreme despota Stefana Lazarevića i kasnije kada je Beograd bio pod mađarskom vlašću početkom 16. veka. Međutim, posle dugog perioda pod Turcima, to se zaboravilo, generacije su se smenile i sigurno nikome nije bilo lako“, istakla je Bikićeva.

Grad su Turci potpuno napustili, a doselili se žitelji Evrope sa raznih strana austrijskog carstva, među njima je bilo trgovaca i zanatlija, ratnih veterana i sirotinje koja se nadala boljem životu na novom prostoru.

Uselili su se u prazne turske kuće, džamije pretvorili u crkve i kapele i svoju varoš na prostoru današnjeg Dorćola velikom izgradnjom podelili na blokove sa pravilnim ulicama i nizom zgrada baroknih fasada.

Podignute su palate, kasarne, bolnica, apoteke, pivara, solana, manastiri i škole.

Beogradska tvrđava se preuređuje u modernu utvrdu sa dekorativnim baroknim kapijama i inovativnim zdanjima kao što su Veliki rimski bunar i Velika barutana.

Veoma ambiciozan plan za novu ulogu Beograda urušio se novim ratom između Austrije i Turske.

Bikićeva ističe da je ponovo došlo do potiranja prethodno izgrađenog, ali da ni Austrijanci nisu po dolasku sve porušili i gradili iznova, niti su Turci to uradili kada su ponovo zauzeli Beograd.

„Imamo na izložbi tri mape, namenski pravljene za ovu priliku (autor je Marko Popović), na kojima se vidi šta se dogodilo. Imamo mapu koja prikazuje stanje pre 1717. godine gde su bila turska zdanja, zatim austrijsku mapu i mapu savremene matrice grada gde su preklopljeni objekti iz oba perioda gde se vidi da nije sve porušeno do temelja, da su Austrijanci koristili turske zgrade, a slično su radili i Turci. Bile su to dve potpuno različite vizije svakodnevnog života“, objasnila je koautorka izložbe.

Malo toga iz baroka se vidi danas u Beogradu, najviše u rasporedu ulica i trgova, a ostala je i zgrada u Dušanovoj broj 10, jedina iz epohe.

Posetioci će moći da vide i mape, medalje, novac kao najilustrativnije predmete koji prikazuju kako je habzburška vlast videla Beograd, zatim puške, top sa grbom Habzburga, maketu koja prikazuje šta je urađeno u vreme Austrijanaca, štap i portret patrijarha Vićentija Jovanovića, ikonu Svetog Jovana Krstitelja, medaljice sa posvetom koje su nosili vojnici kao amajliju, krstiće po kojima se zna da je vojska stacionirana u Beogradu bila iz zemalja Srednje Evrope...

Beograd iz doba baroka približiće posetiocima i film koji će pokazati ono što je preostalo iz austrijskog doba – Rimski bunar, Veliki barutni magacin, kapija Krla Šestog, kao i tri-de animacija tih objekata.

Izložba će trajati do 4. juna.