Posteri iz SFRJ na američkoj izložbi o Tomu i Džeriju u Japanu

U japanskom gradu Jokohami danas je počela neobična izložba posvećena čuvenim crtanim junacima Tomu i Džeriju, ali i njihovim tvorcima, američkim animatorima Vilijamu Hani i Džozefu Barberi.

Taj događaj u dalekoistočnom lučkom naselju od blizu četiri miliona stanovnika je svetska premijera i organizovan je povodom osamdesetogodišnjice od prikazivanja prvog kratkog animiranog filma o zločestom mačoru i dovitljivom mišu.

Postavka japanskoj javnosti na uvid pruža 250 predmeta iz arhive američke filmske kuće „Vorner braders“ (koja je početkom ovog veka otkupila prava na dela „Hane i Barbere“) poput originalnih crteža, skica i odlomaka iz filmova, ali i fotografija autora i njihovog radnog studija. Posetioci mogu da vide i retke, više decenija stare igračke inspirisane njihovim crtanim kreacijama.

Kuriozitet je, međutim, da, u odeljku koji ilustruje popularnost crtaća o Tomu i Džeriju van SAD, zidove galerije u Jokohami krasi šest bioskopskih postera, koji svi potiču iz SFRJ – četiri iz Zagreba i dva iz Ljubljane. Oni dijaboličnog, nespretnog kućnog mačora i bistrog mišjeg debeljucu publici predstavljaju kao „najbolje neprijatelje“, čije urnebesno smešne avanture nikad ne prestaju.

Taj akcenat na SFRJ čini se prikladnim, jer su u bivšoj Jugoslaviji i na televiziji skoro svakodnevno, pred popodnevni i večernji Dnevnik, prikazivane bespoštedne bitke i beskonačno nadmudrivanje Toma i Džerija. U to vreme, kada su postojala samo dva televizijska kanala, čitave generacije jugoslovenskih mališana zabavljale su se navijajući za simpatičnog glodara (na momente, ipak, iz sažaljenja priželjkujući da jadni, izubijani mačor uspe u svojoj opsesivnoj nameri da se dočepa nonšalatnog sirojeda).

Neprijateljstvo vredno Oskara

Vilijam Barbera i Džozef Hana karijeru su počeli kao uposlenici američke filmske kompanije „Metro-Godvin-Majer“ (MGM), i kao svoj prvi zajednički projekat nadređenima su ponudili crtać o mačku namćoru kojeg goni nesavladiva želja da se dokopa poslastice, smeđeg miša, koji je, međutim, ispostaviće se, nepobedivi genije, neverovatni srećnik i snagator, i koji mu, otud, postaje večni, neuništivi neprijatelj.

Šefovi animacije MGM-a, međutim, odbili su ideju dvojice tada vrlo mladih animatora i naterali ih da ponovo sednu za radni sto, smatrajući da je priča o mačku koji stalno juri miša prozaična i neoriginalna.

Hana i Barbera, međutim, nisu odustajali, pa im je ipak data prilika da kao pilot epizodu nacrtaju samo jedan kratki animirani film, koji je prikazan američkoj bioskopskoj publici u februaru 1940. pod nazivom Maca dobija čizmu. U njemu, interesantno, mačor nosi ime Džasper, dok je miš, mada publika nikad ne sazna njegovo ime, u tom trenutku među autorima i producentima bio znan kao Džinks.

Stalna akcija, neočekivani obrti i komičnost ostavili su dobar utisak na publiku i MGM je počeo da dobija telefonske pozive i pisma u kojima su se gledaoci raspitivali kada će biti prikazan nastavak.

To je bio začetak svetski popularne serije o Tomu i Džeriju, koja se i danas gleda diljem planete.

Do zatvaranja podružnice za animaciju MGM-a 1957. godine, Hana i Barbera su sami napravili 114 epizoda Toma i Džerija i zahvaljujući njima dobili čak sedam Oskara za kratki crtani film.

Prema organizatorima izložbe, jedan od razloga zašto su ti vrlo dinamični crtaći, koji obiluju jurnjavom i brutalnim i, često, uvrnutim, sarkastičnim nasiljem (odnosno, neprekidnim međusobnim napadima maljevima, testerama, bombama i sl.), brzo stekli popularnost u SAD i pobrali dosta nagrada to što su se pojavili za vreme Drugog svetskog rata, kada je nemilosrdna borba bila svakodnevna pojava.

Osam decenija bitke na ekranima

Dva nerazdvojna prijatelja, Hana i Barbera, su krajem pedesetih osnovali sopstvenu produkcijsku kuću. Kroz nju su svetu darovali široku lepezu legendarnih crtanih junaka kao što su Atomski mrav, Kremenko i Kamenko, Džetsonovi, medved Jogi i pas Skubi Dubi.

U međuvremenu drugi animatori, među kojima je najpoznatiji Čak Džons, tvorac Pere kojota i Ptice trkačice i jedan od crtača Duška Dugouška, su preuzeli na sebe zadatak da nastave produkciju crtaća o Tomu i Džeriju.

Najnovija serija o Tomu i Džeriju je počela 2014. godine. Reč je o kompjuterskoj animaciji u produkciji „Vorner bradersa“.

Oni tako nastavljaju svoju komičnu borbu, doduše, donekle ublaženu, jer su za ukus današnje (zapadnjačke) publike rani radovi Hane i Berbere isuviše surovi.