Kako je Stevan Hristić poveo srpsku muziku savremenim evropskim putevima

Stevan Hristić je rođen u Beogradu, 19. juna 1885. Detinjstvo je proveo većinom u inostranstvu, gde je diplomatska služba vodila njegovog oca.

Prva muzička znanja sticao je neredovno po mnogim gradovima Evrope. Godine 1903. upisao se u Srpsku muzičku školu, gde mu je teoretske predmete predavao Stevan Mokranjac. Već sledeće godine, međutim, Hristić odlazi na dalje školovanje u Lajpcig; na tamošnjem uglednom Konzervatorijumu studira kompoziciju, a istovremeno pohađa i dirigentski kurs.

Nakon završetka Konzervatorijuma 1908. godine, povratka u Beograd i kratkotrajnog nastavničkog rada u Srpskoj muzičkoj školi, usledilo je razdoblje studijskih boravaka u inostranstvu - u Moskvi, Rimu i Parizu Hristić proširuje svoje umetničke vidike i usavršava tehničko umeće.

Dok je tokom školovanja u Lajpcigu imao priliku da upozna dela nemačkih romantičara, u Moskvi upoznaje, između ostalog, i rusku crkvenu muziku, u Rimu latinsku polifoniju i verizam, a u Parizu stvaralaštvo francuskih impresionista.

Znanja koja je stekao iz oblasti crkvene muzike u Moskvi, Hristić prenosi na učenike Bogoslovije, gde deluje kao nastavnik u godinama pred Prvi svetski rat. Uporedo sa tim predaje i u Srpskoj muzičkoj školi, a 1913. godine započinje dirigentsku aktivnost u Narodnom pozorištu.

Između dva svetska rata 

Značajni Hristićevi poduhvati vezani su za period između dva svetska rata. Tada je naročito aktivan kao dirigent i organizator muzičkog života u Beogradu. Učestvuje u osnivanju Beogradske filharmonije, 1923. godine, i deluje kao njen prvi šef i dirigent više od deset godina.

Sa Beogradskom filharmonijom Hristić priređuje niz redovnih koncerata, na čije programe stavlja i mnoga dela savremenog muzičkog stvaralaštva.

Hristićevo delovanje kao direktora i dirigenta beogradske Opere između 1924. i 1934. godine, donelo je procvat toj instituciji: repertoar je znatno obogaćen, naročito delima slovenskih klasika poput Čajkovskog, Rimskog-Korsakova, Smetane ili Dvoržaka, kao i ostvarenjima jugoslovenskih kompozitora; angažovani su mnogi istaknuti umetnici sa strane, naročito ruski, a odnegovane su i prve generacije domaćih pevača.

Pri osnivanju Muzičke akademije, 1937. godine, Hristić se ubraja među njene prve nastavnike. Kao profesor kompozicije ostaje na dužnosti do 1950, a kratko vreme obavljao je i funkciju rektora.

Posle Drugog svetskog rata Stevan Hristić stiče brojna priznanja za svoj umetnički rad. Godine 1950. izabran je za redovnog člana Srpske akademije nauka, kao i za prvog predsednika tada osnovanog Saveza kompozitora Jugoslavije. Umro je u Beogradu, 1958. godine.

Tokom višedecenijske stvaralačke aktivnosti Stevan Hristić je bio svedok mnogih novih pojava u muzici.

Pojedine su imale eksperimentalni karakter, dok su druge nosile obeležja revolucionarnih novina. Premda savremenik najekstremnijih modernih pravaca, Hristić je ostao veran stilski umerenijem muzičkom izrazu. U početku stvara sa osloncem na dotadašnja stvaralačka dostignuća u srpskoj muzici.

Potom komponuje odražavajući prevashodno uticaje koje je prihvatio tokom boravaka u inostranstvu, uglavnom poznog romantizma i njegove italijanske varijante - verizma, kao i francuskog impresionizma.

Folklorno nadahnuće 

Međutim, u baletu „Ohridska legenda“ Hristić se ponovo okreće folklornom nadahnuću i obogaćuje ga uticajem ruske nacionalne škole, posebno njene opere-bajke i baleta, kao i izvesnim stilskim i tehničkim novinama, kojima je u međuvremenu ovladao.

Njegova melodijska invencija se s vremenom obogaćivala, kao i orkestarski kolorit, a umetnički sadržaj je produbljivan novim vrednostima.

Stvaranju opere Hristić je pristupio kao zreo umetnik, sa višegodišnjom karijerom koju je ostvario kao pozorišni dirigent. Za „Suton“ - svoje jedino opersko delo - premijerno izvedeno 1925. godine, Hristić je odabrao tekst druge drame iz „Dubrovačke trilogije“ Iva Vojnovića i upotrebio ga kao libreto u gotovo integralnom obliku.

Pored opsežnog dela „Vaskrsenje" iz 1912. godine - koje ima značaj prvog oratorijuma u srpskoj muzici - Hristićevo vokalno stvaralaštvo obuhvata i niz kompozicija pisanih za hor a kapela, više solo pesama, kao i izvestan broj ostvarenja za glas i orkestar.

Među duhovnim horskim kompozicijama ističu se „Liturgija“, i posebno - „Opelo u be-molu“ - po izvesnim odlikama, dela bliska stilu ruske crkvene muzike.

Stevan Hristić se ubraja među kompozitore koji su dali početne impulse približavanju srpske umetničke muzike evropskim tokovima. To je tendencija koja će svoju punu afirmaciju imati u delima kompozitora narednih generacija.