Otkriven rimski akvadukt u Nišu iz doba Konstantina Velikog

Tokom izvođenja građevinskih radova na dva gradilišta u Panteleju, u Nišu, došlo je do otkrića starog rimskog vodovoda. Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš obustavio je građevinske radove, i u saradnji sa Arheološkom zbirkom Filozofskog fakulteta u Beogradu, sproveo zaštitna arheološka iskopavanja po ubrzanom postupku, početkom zime 2020. godine. Rukovodioci ovih arheoloških iskopavanja bili su mr Aleksandar Aleksić (Zavod za zaštitu spomenika kulture) i dr Marko Janković (Arheološka zbirka).

To nije prvi put da su otkriveni ostaci rimskog vodovoda u Nišu. Sporadični nalazi su se pojavljivali i ranije, ali otkriće tog dela trase rimskog vodovoda prvi put je precizno pozicionirano. Otkriveni ostaci predstavljaju jedan od glavnih dovodnih pravaca vodovodnog sistema antičkog Niša, koji se pruža u pravcu severoistok-jugozapad i koji je sa uzvišenja severno od grada sprovodio vodu do rimskog Naisa. Vremenski se opredeljuje u period kraja III i IV veka, a prestanak njegovog korišćenja vezuje se za period između poznatog gotskog napada, 378. godine, i hunskog pustošenja Naisa 441. godine.

Arheološkim iskopavanjima utvrđeno je da je vodovod imao dve faze - stariju, koja je predstavljena ostacima cevovoda (napravljenim od cilindričnih keramičkih cevi) i mlađu, koja je predstavljena podzemnim zidanim vodovodnim kanalom (četvrtastog preseka, građen kamenom, opekom i vodootpornim krečnim malterom). Taj podatak svakako je u vezi sa naglim razvojem grada tokom IV veka, kada je moralo doći i do unapređenja celokupne infrastrukture te važne balkanske raskrsnice Rimske imperije.

Mnogobrojni spomenici i građevine sa našeg tla - iz perioda IV veka - na neki način povezani su sa Konstantinom, a naročito njegov rodni grad Nais. O tome svedoče mnogi istorijski izvori, u kojima se navodi kako je Konstantin velelepno ukrasio rimski Niš. Čak i da je ta tvrdnja laskavo preterana, Konstantin je svakako u svom zavičaju podigao niz značajnih objekata: od veličanstvenih, do onih koji su se odnosili na sigurnost grada i svakodnevni život. S obzirom na još nedovoljan stepen arheološke istraženosti antičkog Naisa, ne mogu se sa sigurnošću identifikovati arhitektonski dragulji iz tog vremena. Zasad se sa njegovom izgradnjom mogu povezati: još arheološki neistražena rezidencijalna vila na Gradskom polju, zatim hram sa kriptama na forumu, utvrđenje na levoj obali Nišave i izgradnja rezidencijalnog kompleksa na

Medijani, koji je u to vreme bio suburbijum, tj. predgrađe Naisa. O bogatstvu i brojnosti populacije rimskog Niša u vreme Konstantina svedoče i brojne freskooslikane grobnice, kao i bogate sahrane na današnjem prostoru Jagodin male. Da li smo svedoci otkrića vodovoda čiju je izgradnju inicirao sam Konstantin - ostaje da potvrde arheolozi u nekim budućim istraživanjima.