Istorijski protesti na Tajlandu, šta se sve zamera kralju

Prošlog vikenda preko 20.000 ljudi okupilo se u centru Bangoka na protestu protiv vlade na čijem čelu se nalazi penzionisani general Prajut Čan-oča, vođa armijskog puča kojim je 2014. oborena vlada tadašnje premijerke Jingluk Šinavatre. 

Najveći deo učesnika protesta činili su studenti koji se protive političkoj dominaciji armije i novom ustavu koji je pod njenim pritiskom donet 2017. i koji joj daje pravo da izabere čak 250 članova Gornjeg doma parlamenta.

Vođe okupljanja, međutim, istovremeno su uputile kritike i na račun kralja, koji je učestvovao u reviziji ustava, zahtevajući ograničenje moći monarhije, veći javni uvid u njene finansije i uvođenje slobode govora i kritike kada su u pitanju teme vezane za monarhiju i kraljevsku porodicu, što praktično znači ukidanje zakonske politike u zemlji kojom se strogo kažnjavaju uvreda i nepoštovanje prema monarhiji. 

Ti zahtevi se mogu smatrati istorijskim, sa obzirom na društvene prilike u Tajlandu, gde bukvalno postoji religijsko poštovanje za kraljeve i rašireni društveni tabu kada je u pitanju diskutovanje o vladarskoj porodici, koji podržavaju i drakonski zakoni koji zabranjuju svaku kritiku protiv nje. 

Kritike protiv novog kralja

Kralju Maha Vađiralongkornu (68), koji je na presto stupio krajem 2016. i važi za najimućnijeg monarha na svetu sa bogatstvom koje se procenjuje na oko 30 milijardi dolara, prebacuje se da suviše vremena provodi van zemlje, zapuštajući svoje obaveze, te da pokušava da prigrabi za sebe i monarhiju više ovlašćenja nego što je prikladno.

Jedan od uzroka za Tajland neobičnog izliva nezadovoljstva prema monarhiji su i skandali vezani za kralja i njegovu neposrednu okolinu. Na primer, prošle godine kraljeva starija sestra, princeza Ubol Ratana, objavila je da će se kandidovati za poziciju premijera, ali ju je izborna komisija diskvalifikovala nakon što je monarh javno izjavio da je njena kandidatura neprimerena i neustavna.

Takođe, puno prostora u svetskim medijima zauzeo je slučaj u kojem je kralj, koji je sad u četvrtom braku, svojoj ljubavnici, pripadnici oružanih snaga, dodelio titulu kraljevske konkubine (što je prvo takvo imenovanje od 1932. godine kada je u Tajlandu ukinuta apsolutna i uvedena ustavna monarhija) i viša vojna zvanja, zatim je ražalovao zbog nelojalnosti i zbog toga što je uvredila njegovu suprugu kraljicu, da bi joj potom povratio sve te privilegije koje joj je prethodno oduzeo.

Kult monarha kao politički i društveni amalgam 

Tajland je zemlja u kojoj postoji snažan kult kralja i kraljevske porodice koji se manifestuje na mnoštvo načina - kroz stalno prisustvo članova te porodice u medijima, ali i postere s njihovima likovima koji se mogu videti duž najvećih bulevara, male oltare na ulicama gde fotografijama članova kraljevske porodice obični ljudi prinose cveće i sveće, pa sve do toga da projekciji filmova u bioskopima prethodi desetominutni video o životu i postignućima vladara, tokom čijeg trajanja gledaoci stoje mirno s rukama na grudima.

Premijeri i drugi zvaničnici vlade i danas se prilikom susreta sa suverenom u znak poštovanja i podređenosti ležu na pod pred njegove noge, sede u dnu njegovog prestola izdignutog na pijedestalu, a ponekad mu i simbolično celivaju cipele.

Vređanje članova kraljevske porodice kažnjava se visokim novčanima iznosima i zatvorskim kaznama u trajanju i do 15 godina.   

Taj kult ličnosti kralja i institucije monarhije, uz budizam, koji u formi učešća u ritualima, donacije monasima i meditaciju praktikuje širok sloj ljudi, funkcioniše kao društveni amalgam koji spaja sve Tajlanđane bez obzira njihovu klasnu pripadnost i političko opredeljenje.

U Tajlandu se decenijama dešavaju velika politička previranja, uz puno vojnih pučeva i stalni pritisak vojske na političke institucije i političare koji se suprotstavljaju njenim interesima. U tim uslovima prethodni kralj Bumibol Adjulađej, koji je vladao čak 64 godine, često je delovao kao jedna vrsta posrednika i društvenog stabilizatora, odnosno, katalizatora ambicija različitih političkih grupa i društvenih snaga.

Manje poštovanje koje se, čini se, ukazuje njegovom nasledniku Maha Vađiralongkornu može se nepovoljno odraziti na političku i društvenu stabilnost države, koji su preduslov za ekonomski prosperitet.

Naime, trenutna vlada, mada je formalno stekla poverenje građana na izborima prošle godine, sama po sebi izaziva kontroverze zbog puča i nekoliko godina diktature koji su prethodili tim izborima, te zbog ustavnih i zakonskih promena koji su za to vreme sprovedene, dajući armiji velika ovlaštenja u pralamentu u kojem se bira premijer.

Zemlja je važna destinacija za ulaganje japanskih, američkih, južnokorejskih i kineskih kompanija, te turistička velesila - ti uspesi u privlačenju stranih investicija i gostiju mogli da budu dalje uzdrmani ako se uz proteste protiv uticaja vojske rasplamsaju i protesti protiv monarhije.