Rusija i Ukrajina kroz istoriju – od bratskih do neprijateljskih odnosa

Kada Vladimir Putin, tri dana pre intervencije u Ukrajini, kaže da su Rusi i Ukrajinci jedan narod, potvrdu za to istoričari pronalaze u prvoj istočnoslovenskoj državi Kijevska Rusija – kolevci ruske i ukrajinske državnosti, zajedničke istorije duge gotovo milenijum.

"Najveći dokaz prisnosti naroda jeste jezik, to je nesumnjivo to. Onda vekovni život u zajedničkim uslovima, državnim uslovima, a druga velika bliskost tih naroda je da su prošli kroz sve kataklizme velikih ratova koje su se vodili na teritoriji njihovih zemalja. Oni su u isto vreme primili pravoslavlje, Kijev je postao glavni grad pravoslavlja u današnjoj Ukrajini, u ondašnjim ruskim zemljama, tako se govorilo", kaže istoričar Nikola B. Popović.

Ukrajina je u 17. veku, većim delom današnje teritorije, postala deo carske Rusije. I tu ostala sve do Oktobarske revolucije 1917. sa kratkim periodom nezavisnosti. Pet godina kasnije, Sovjetska Ukrajina nastala je na podelama, karakterističnim za zemlju – na granici imperija.

"Zapadna Ukrajina je pripadala Poljskoj, bila je povezana i sa Austrougarskom i sa nemačkim državama, jug Ukrajine je pripadao Otomanskoj imperiji, gde se nalazi Krim i pomorska područja, dok je istočni deo bio pod uticajem Moskve i Rusije", kaže novinar Dragan Bisenić.

U sovjetskoj eri, Donjeck i Lugansk bili su Staljino i Vorošilovgrad. Ukrajinu Putin sada zove Lenjinovom tvorevinom. Ne oprašta, objašnjavaju analitičari, što je, za razliku od Belorusije, ta bivša sovjetska republika izašla iz ruske orbite.

"Ukrajina kao zemlja sa ogromnom strateškom važnošću za Rusiju najpre je zauzimala neodređen stav, naginjući više prema Rusiji nego prema drugim opcijama, prema Zapadu, prvenstveno EU, da bi se 2012. odnosno 2014. godine to sasvim izmenilo", rekao je Bisenić.

Mesecima potom, posle referenduma, Krim se pripojio Rusiji. Istovremeno, Kijev je izgubio kontrolu u Donjecku i Lugansku, u ugljem bogatom regionu Donbasa. Milionske gradove napustilo je više od polovine stanovnika. Na teritoriji pod proruskim pobunjenicima gotovo 800.000 stanovnika ima ruski pasoš.

"Politika starih sojvetskih vlasti, koja je isto funkcionisala kao komunističke vlasti u bivšoj Jugoslaviji, gde su menjali granice između etničkih grupa, leži u korenu mnogih sukoba, uključujući i sadašnju situaciju u Donbasu", kaže Vuk Vuksanović iz Beogradskog centra za bezbednosnu politiku.

U hronologiji aktuelnog konflikta najčešće se počinje od 2013. kada su Ukrajinci masovno protestovali protiv odluke tadašnjeg predsednika Viktora Janukoviča da ne potpiše sporazum sa Evropskom unijom. Bolna tačka za Rusiju je i 2014, kada je posle nemira u Odesi, više desetina Rusa zapaljeno u zgradi Doma sindikata.

Usledili su nemiri, a uz posredovanje Francuske i Nemačke potpisana su i dva Minska sporazuma. Nikada nisu primenjeni, a ukrajinski parlament izglasao je 2017. da će težiti da se priključi NATO-u.

Drugog dana od napada Rusije, Ukrajina nudi pregovore o neutralnosti.