Rasprava o žalbama na presudu Tribunala liderima bosanskih Hrvata u martu 2017.

Tribunal je saopštio da će o žalbama nepravosnažno osuđenih, ali i Tužilaštva, raspravljati od 20. do 24. marta, a zatim i 27. i 28. marta 2017.

Jadranka Prlića je prvostepeno veće Tribunala krajem marta 2013. nepravosnažno osudilo na 25 godina zatvora zbog zločina nad Muslimanima u zapadnoj Hercegovini i srednjoj Bosni, 1993-94.

Prlić je u vreme zločina bio premijer samoproglašene Hrvatske Republike Herceg-Bosna. Petorici njegovih saradnika, sud je tada izrekao kazne od 10 do 20 godina zatvora.

Ministru odbrane HRHB Brunu Stojiću, načelniku Glavnog štaba Hrvatskog veća odbrane Slobodanu Praljku i zameniku komandanta HVO Milivoju Petkoviću, Tribunal je izrekao zatvorsku kaznu od 20 godina.

Valentin Ćorić, komandant vojne policije HVO, osuđen je na 16 godina zatvora, a predsednik komisije za razmenu zarobljenika HRHB Berislav Pušić na zatvorsku kaznu od 10 godina.

Na tu presudu žalbe su uložila sva šestorica nepravosnažno osuđenih, ali i haško Tužilaštvo, koje je zatražilo znatno oštrije kazne.

Prlić i ostali proglašeni su krivim za kampanju progona Muslimana iz osam opština u zapadnoj Hercegovini i srednjoj Bosni od proleća 1993. do proleća 1994. koja je uključivala ubistva, silovanja, deportacije, nečovečno postupanje, protivpravno zatvaranje, nehumana dela, uništavanje i oduzimanje imovine, bezobzirno razaranje naselja i kulturnih i verskih objekata, prinudni rad i protivpravno terorisanje civila.

Ta zlodela - kvalifikovana kao zločini protiv čovečnosti, kršenje zakona i običaja rata i teške povrede ženevskih konvencija - počinjena su u opštinama Mostar, Čapljina, Ljubuški, Prozor, Stolac, Vareš, Gornji Vakuf, Jablanica.

Presudom je utvrđeno da su ti zločini počinjeni u okviru udruženog zločinačkog poduhvata čiji je cilj bilo uspostavljanje "hrvatskog entiteta, delimično u granicama Hrvatske banovine iz 1939. godine", nasilnim i trajnim proterivanjem muslimanskog stanovništva iz osam opština u BiH.

Cilj stvaranja entiteta Hrvatske Republike Herceg-Bosna, prema presudi, bio je "ponovno ujedinjavanje hrvatskog naroda", budući da je zločinačkim planom bilo predviđeno da se on "ili ujedini sa Hrvatskom, u slučaju da raspada BiH" ili ostane u BiH "s tesnim vezama s Hrvatskom".

Tužioci su to nazvali uspostavljanjem "Velike Hrvatske".

Tribunal je presudio da je u osmišljavanju tog zločinačkog poduvhata učestvovao tadašnji predsednik Hrvatske Franjo Tuđman, a da ga je u BiH ostvarivala, pored Hrvatskog veća odbrane - oružane formacije bosanskih Hrvata - i vojska Republike Hrvatske.

Kao učesnike u zločinačkom poduhvatu, pored Tuđmana i optuženih, u presudi su navedeni i tadašnji ministar odbrane Hrvatske Gojko Šušak i načelnik Generalštaba HV Janko Bobetko koji su "koordinisali delovanje" s optuženima.

Prema presudi, HVO je s proleća 1993. napao Muslimane u zapadnoj Hercegovini i srednjoj Bosni, nezakonito pritvarajući civile pod nehumanim uslovima u više logora, gde su muškarci zlostavljani i ubijani, a žene podvrgavane seksualnom nasilju.

Posle nekog vremena, HVO je, po presudi, Muslimane proterivao na teritoriju pod kontrolom Armije BiH ili u treće zemlje, najčešće - preko Hrvatske.

Hrvatske snage "sistematski su proterivale Muslimane iz zapadnog Mostara" iz zapadnog u istočni deo grada, zadržavajući muškarce u logoru Helidrom, bez obzira da li su bili vojnici ili ne, gde su podvrgavani zlostavljanju, a neki su i ubijeni. Kao primer seksualnih zlodela pri progonu muslimanskog stanovništva iz zapadnog Mostara, u presudi je navedeno silovanje jedne 16-godišnje devojke.

Na isti način, HVO je tretirala i Muslimane u logorima Vojno, Dretelj i Gabela u zapadnoj Hercegovini.

Po zatvaranju logora 1994, Muslimani su bili primorani da potpišu da će otići u treće zemlje ili na teritoriju pod kontrolom Armije BiH.

Istočni Mostar je od leta 1993. do aprila 1994 bio "pod opsadom" HVO, koja ga je intenzivno granatirala, ubijajući civile. Hrvatske snage uskraćivale su muslimanskom stanovništvu humanitarnu pomoć, pogoršavajući životne uslove u istočnom delu grada.

Presudom je utvrđeno da je 8. oktobra 1993. "jedan tenk HVO ceo dan pucao po" Starom mostu u Mostaru, koji je sutradan srušen.

U presudi je, kao posebno brutalan, izdvojen zločin u selu Stupni Do u opštini Vareš, gde je HVO, 23. oktobra 1993. ubila 36 osoba, među kojima je bilo i troje dece, počinivši i silovanja.

Nepravosnažna presuda Prliću i drugima najduža je u istoriji Tribunala i ima 2.620 stranica.

Svi optuženi su se u aprilu 2004. dobrovoljno predali Tribunalu, a u septembru iste godine su pušteni na privremenu slobodu do početka suđenja, krajem aprila 2006.

Od okončanja suđenja u februaru 2011. Prlić i saoptuženi su, takođe, bili na privremenoj slobodi u Hrvatskoj, ali su od izricanja presude, u martu 2013, svi ponovo u pritvoru Tribunala u Sheveningenu, osim Pušića koji je kaznu već izdržao, ali su se tužioci žalbom zatražili da ona bude produžena.