Ko su argentinski Srbi

Čelnici Skupštine grada Beograda, nekadašnju Zagorsku ulicu u Zemunu preimenovali su u Ulicu Blagoja Jovovića, koji je 1957. godine u Argentini pucao u Antu Pavelića, tvorca fašističke države NDH u kojoj je ubijeno nekoliko stotina hiljada Srba, Jevreja i Roma.

Njegova ćerka Karina Jovović, koja živi u Argentini sa uzbuđenjem je primila ovu vest:

"Beograd je srce srpskog naroda i lepo je što glavni grad ne zaboravlja velike sinove našeg naroda. To je trenutak velikog ponosa za nas, njegovu porodicu, a verujem i za sve Srbe koji žive u Argentini. Zahvalni smo svima koji su u tome učestvovali. Oduvek sam znala za očevu duboku ljubav prema svom srpskom narodu, ali mi kao porodica smo za njegovo delo saznali tek 1998. godine", izjavila je Karina Jovović.

Njen otac Blagoje rođen je u selu Kosić kod Dimitrovgrada 1922. godine. Bio je vojnik Jugoslovenske kraljevske vojske i partizana, ali je prešao kod četnika i od 1942. se borio protiv Nemaca i partizana. Krajem Drugog svetskog rata emigrirao je u Italiju, gde je boravio u izbegličkim logorima. Tu ga je britanska obaveštajna služna angažovala.

Kada je Blagoje Jovović od jevrejskih prijatelja saznao da je zlikovac Ante Pavelić preko Italije otišao u Argentinu, gde se skriva, krenuo je u potragu za ovim ustašom. U Argenitini je radio kao kamenorezac, konobar, mornar, hotelijer i trgovac. Kao biznismen napustio je trgovinu i postao je industrijalac.

  Doseljavanje Srba u Argentinu

U to vreme, s kraja četrdestih i početkom pedesetih godina prošlog veka u Agentini je postojala nevelika srpska kolonija, koju su činili potomci prvih naših doseljenika. Kao useljenička zemlja Argenitna je od 1857. primala evropske doseljenike, među kojima je bio i 821 Srbin iz Srbije, Austro-Ugarske i Crne Gore.

Nastanjuju se najviše u provinciji i prestonici, Buenos Airesu. Među Srbima koji su prvi stigli bio je kapetan Miloš Vukasović, koji je (1870) osnovao parobrodsko društvo "La Platence". Već 1939. godine blizu 20.000 lica poreklom iz Jugoslavije živelo je u glavnom gradu.

Srbi, predvođeni Milošem Vukasovićem osnivaju (1881.) Slavjansko društvo uzajamne pomoći, čitaonicu i svoj list. Orijentisani kao Jugosloveni formiraju svoje društvo, Jugoslovenski dom (1939.) i folklorni ansambl. Tada je već živelo 50.000 ljudi poreklom iz srpskih krajeva.

Vodeći Srbi tog vremena bili su brodovlasnici Miho i Nikola Mihanović, izdavač Dušan Radonjić, Milorad Vujičić i Milan Stojadinović, emigrant i bivši premijer jugoslovenske vlade. Stojadinović je pokrenuo list "El Economist", u kome je saradnik bio i slavni pisac Miloš Crnjanski.

Političar Milan Stojadinović (Čačak 1888-1961. Buenos Aires) bio je najugledniji srpski emigrant. Bio je radikal, premijer i ministar u Kraljevini Jugoslaviji, predsednik i član upravnih odbora: Radio-Beograda, Srpskog brodarskog društva, Standard Elektrika, Izdavačkog koncerna "Vreme", predsednik "Rotari" kluba.

Stojadinović je emigrirao u Argentinu u vreme kada je tamo već bio Blagoje Jovović. Izdavao je ugledni list za finansijska pitanja "El Economist" i bio je savetnik predsednika Argentine. Kao saradnik Udbe imao tajno ime Mercedes. U Titovo ime pregovarao sa Antom Pavelićem u Argentini (1954). Saradnjom sa Udbom, spasao je život mlađem bratu i porodici u Beogradu.

Posle Drugog svetskog rata, Srbi i Jugosloveni u Argentini su formirali Srpsko kulturno društvo Sveti Sava, koje je vodio Drago Vukojčić. U provinciji Santa Fe radio je Jugoslovenski pravoslavni centar, čiji je predsednik bio Mitar Gvozdenović, dok je Jugoslovensko društvo "Njegoš" vodio Danilo Marković.

Blagoje Jovović je bio član društva "Njegoš", ali i utemeljivač prve srpske crkvene opštine "Sveti Sava" i Udruženja boraca "Draža Mihailović". Zajedno sa rođacima Jakovom Jovovićem i Milom Krivokapićem, kada je saznao 1957. godine da Ante Pavelić živi u mestu Palomar, odlučio je da ga likvidira i ostveti pobijene Srbe u ustaškoj državi NDH. Desetog aprila 1957. ispalio je u ustaškog zlotvora pet hitaca, teško ga ranio, od čega je ovaj preminuo u Madridu 1959. godine.

Srpska zajednica u Argentini nije znala za ovaj herojski čin osvete za stradanje srpskog naroda od ustaša, jer tadašnja Jugoslavija, predsednik Tito i Udba su skrivali informaciju da je Anta Pavelića usmrtio srpski emigrant Blagoje Jovović. On je živeo mirno i povučeno sa svojom porodicom, suprugom i četvoro dece. Sva deca su krštena u Srpskoj pravoslavnoj crkvi u Argentini.

Kako tvrde srpski sveštenici na Ilindan, 2. avgusta 2020. godine u Venado Tuertu usnuo je u Gospodu Mitar Gvozdenović, veliki trudbenik na polju očuvanja srpske pravoslavne vere i Crkve Hristove, među crnogorskim doseljenicima u Južnu Ameriku. Mitar Gvozdenović (10. oktobar 1921 - 2. avgust 2020) rođen je u Gluhom Dolu (crmnička Nahija, Crna Gora) od uglednih roditelja, oca Mila i majke Ivane, rođene Popović. Iz ekonomskih razloga, 1930. porodica je emigrirala u Argentinu koja je početkom 20. vijeka bila „obećana zemlja" u procesu industrijalizacije.

Nastanivši se u provinciji Santa Fe, u blizini grada Venado Tuerto, Gvozdenovići odmah otpočinju sa okupljanjem naših iseljenika, pretežno iz Crne Gore i Boke, i nastoje da očuvaju tradicionalne vrijednosti i običaje, što nije bilo nimalo lako budući da su živjeli daleko jedni od drugih i nije bilo nikakvog institucionalnog staranja o našim iseljenicima. To je naročito urodilo plodom osnivanjem jugoslovenskog centra, čiji je dugogodišnji predsednik bio upravo đed Mitar.

Prva crkva Rođenje presvete Bogorodice u Argentini građena je od 1986. i osvećena 1995. godine. Novi izgrađeni hram Svetog Save u glavnom gradu je kopija crkve kralja Milutina iz manastira Studenica. Među graditeljima bili su brodovlasnici, braća Nikola i Miho Mihanović i par ljudi njima privrženih.

Devedesetih godina u argentinskoj pokrajini Ćaho bilo je nekoliko hiljada Srba u Moćagaju, Rezistenciji, Montenegrinu, Korijentesu i Sanzpenji. Treća crkva Sveti Nikola i parohija u Moćagaju okupljali su oko 350 vernika. U to vreme ugledni Srbi bili su Huan Radonjić, poznati argentinski političar, a njegova ćerka Vanesa Radonjić, argentinska kraljica lepote, Huan Vučetića, kriminalistički inspektor, Mile Kovačević, vlasnik velike farme sa tridesetak hiljada ovaca i Dragomir Kostić ugledan srpski emigrant.

 Srpska zajednica danas 

Novu generaciju argentinskih Srba čine potomci prvih doseljenika, deca Blagoja Jovovića, čija ćerka Karina Jovović radio kao slavista i predaje srpsku književnost, i pridošlice sa Balkana, uglavnom radnici, studenti, naučnici i stručnjaci. U Argentini danas ima oko 30.000 Srba. Svojevremeno su imali delegata u Skupštini dijaspore Srbije. Bila je to Ljiljana Milović Lima. Aktivni su u Udruženju Srba Latinske Amerike, klubu "Njegoš" i SPC.

Danas Srbi u Argentini imaju četiri crkvene opštine - dve u Buenos Ajresu, u provincijama Santa Fe i Ćaho. Sveštenici koji su ovde bogoslužili otac Boško Stojanović i otac Nikola Radiš, parosi Branko Stanišić i Isajlo Marković. Crkveni administrator za Argentinu mitropolit Afmilohije započeo je 2012. formiranje nove Eparhije buenosajreske i južno-centralno-američke SPC, koja danas aktivno radi. Vodi je vladika Kiril poreklom iz Crne Gore.

Mitropolit Amfolohije bio je prvi čovek koji je primio Blagoja Jovovića prilikom njegovog povrtka u otadžbinu 1998. godine.

"Otac se posavetovao sa mitropolitom Amfilohijem, koji mu je je rekao da javno progovori. Eto tada smo i mi 1989. godine saznali za njegov herojski čin i bili smo ponosni što je to uradio naš otac. Razumeli smo razloge zbog kojih nije pričao sa nama o pucnjima u Ante Pavelića 1957. Želeo je da nas sačuva od nečega što mi u mladom uzrastu ne bismo mogli da razumemo", danas nam otkriva ćerka Karina Jovović. 

Na tabli, posvećenoj ovom emigrantu, sada u Ulici Blagoja Jovovića, piše:

"Uz pomoć nekoliko prijatelja, Blagoje Jovović, u nedostatku sudskog procesa i zakonske kazne, sproveo je pravdu nad zločincem Pavelićem. Tako je osvetio stotine hiljada Srba koji su nevini stradali od ustaške kame u stravičnim zločinima u Drugom svetskom ratu. Zlikovac je preminuo od posledica rana koje mu je naneo ovaj heroj. Imenujući ovu ulicu po Blagoju Jovoviću, Grad Beograd ukazuje počast ovom srpskom heroju za njegov herojski čin, i to nakon što je decenijama bio nepoznat za srpsku istoriju i predanje."

Osećanje ponosa preplaviće i argentinske Srbe, a posebno porodicu Blagoja Jovovića.

"Ako se granice Argentine, zatvorene zbog pandemije, otvore, planiramo da, već krajem decembra, dođemo u Srbiju i Crnu Goru. Sa radošću ćemo zajedno da se prošetamo ulicom Blagoja Jovovića", poručila je Beograđanima i srpskoj javnosti Karina Jovović, ćerka ovog srpskog heroja.