Premijerno predstavljanje inovativne 3D virtuelne ture Tašmajdanske pećine

Erasmus+ projekat „Rudnici i voda: Interpretacija evropskog industrijskog nasleđa“ okuplja partnere iz četiri evropske zemlje: Univerzitet u Dalarni (Švedska), Univerzitet u Bergamu (Italija), Univerzitet Hainaut – Kondorcet (Belgija) i Centar za urbani razvoj (Srbija), a tokom tri godine trajanja i intenzivnog rada organizovano je više transnacionalnih sastanaka i intenzivnih studijskih programa koji su imali za cilj povezivanje studenata, profesora i stručnjaka iz oblasti industrijskog nasleđa i turizma. Na završnoj konferenciji će biti predstavljeni i drugi rezultati projekta – onlajn kurs i istoimeni priručnik.

Ovaj projekat, u kome je Centar za urbani razvoj iz Beograda jedan od ključnih partnera, fokusira se na inovativne metode digitalne interpretacije industrijskog nasleđa u Evropi, sa posebnim akcentom na integraciju novih tehnologija u obrazovanje i promociju kulturnog turizma.

Tokom projekta, Centar za urbani razvoj organizovao je u saradnji sa Muzejom nauke i tehnike jedan od najvažnijinih intenzivnih studijskih programa za studente u Beogradu koji je okupio studente i predavače iz partnerskih institucija i pružio im priliku da istražuju i interpretiraju industrijsko nasleđe Srbije kroz predavanja i praktični rad. Studenti su se bavili analizom i digitalnom prezentacijom nasleđa, što je rezultiralo kreiranjem niza edukativnih i promotivnih materijala koji će ostati dostupni na digitalnoj platformi razvijenoj u okviru projekta.

Centar za urbani razvoj iz Beograda odigrao je najznačajniju ulogu u sprovođenju projekta na nacionalnom nivou i bio odgovoran za kreiranje digitalne 3D virtuelne ture industrijskog nasleđa Srbije, konkretno lokaliteta Tašmajdanske pećine.

„Evropski naučnici kojima smo prezentovali Tašmajdan bili su oduševljeni ovim beogradskim kulturnim nasleđem. Tokom projekta smo analizirali i koliko su rudnici u prošlosti uticali na prirodno okruženje i na koji način su oblikovali prostor i ostavili velike posledice na životnu sredinu. Svi naučni tekstovi će se naći zborniku koji će objaviti prestižna svetska izdavačka kuća za akademsku knjigu Peter Lang. Priča o beogradskom Tašmajdanu biće se na policama knjižara širom sveta.“, istakao je arheolog Rade Milić, iz Centra za urbani razvoj.

Ova inovativna, interaktivna tura doprinosi očuvanju i promociji srpskog industrijskog nasleđa na digitalnoj platformi, čime se omogućava pristup važnim kulturnim lokalitetima, čak i onima koje nije moguće posetiti.

„Iskoristili smo priliku da kroz ovaj projekat uradimo digitalnu kopiju geometrije podzemnog Tašmajdana. Koristeći savremene tehnologije napravili smo 3D virtuelnu turu preko koje će Beograđani, barem virtuelno, moći da pogledaju kakva se gigantska pozemna struktura nalazi u nedrima njihovog grada. Sklonište na Tašmajdanu snimljeno je 3D skenerom i na taj način je dobijen veoma precizan 3D model, gde odstupanja od realne vrednosti nisu veća od jedan centimetar. Za interpretaciju je odabrano rešenje bazirano na tehnici koja se koristi u izradi računarskih igara. Nadamo se da će ovaj prostor u samom centru Beograda biti adaptiran i otvoren za posetioce“, zaključio je Milić.

Projekat „Rudnici i voda: Interpretacija evropskog industrijskog nasleđa“ postavlja temelje za buduće inicijative i predstavlja značajan iskorak za Srbiju u oblasti digitalizacije i promocije kulturnog nasleđa. Kroz saradnju sa partnerima iz Švedske, Italije i Belgije, Srbija je dobila priliku da unapredi svoje kapacitete u oblasti interpretacije industrijskog nasleđa, kao i da se aktivnije uključi u evropske tokove zaštite i valorizacije kulturnih dobara.

Tašmajdanska pećina kroz istoriju

Ogromnu prirodnu pećinu, prema dokazima koji danas postoje, koristili su prvo Rimljani. Duž današnje Kosovske ulice i Bulevara Kralja Aleksandra pre dve hiljade godina protezao se put koji je spajao istočni i zapadni deo Rimske imperije. Okolo puta nalazila se nekropola, veliko groblje na kome i danas počiva hiljade građana nekadašnjeg Singidunuma. Antički kamenolom otvoren je pored radionice za izradu spomenika. U srednjem veku, kada je srpski Despot Stefan obnavljao Beograd, koristio je ovo ležište za zidanje bedema i zamka Beogradske tvrđave.

Od turskog osvajanja Beograda 1521. godine, počinje intenzivnije korišćenje kamena sa Tašmajdana. U zaleđu, izvan linija fronta, počinje nagli proces urbanizacije Beograda po orijentalnom modelu. U početku su razgrađivane građevine iz srednjeg veka, ali je vrlo brzo ponestalo kamena.

Narednih vekova kamen sa Tašmajdana je intenzivno korišćen kako za civilnu, tako i za vojnu izgradnju. Zbog toga se ovaj deo grada u danas naziva Tašmajdan od turskih reči taš – kamen i rudnik – majdan. Ovaj kamen koristili su i Habzburgovci za izgradnju baroknog Beograda. Na starim austrijskim vojnim mapama ucrtan je kamenolom, a istorijski izvori spominju ogromnu vetrnjaču iznad rudnika koja se tu nalazila na kraju 18. veka.

Po oslobađanju Srbije od Turaka, unutar podzemnog prostora počela je i proizvodnja šalitre neophodne za dobijanje baruta. U utrobi šalitrene pećine, kako se tada nazivala, nalazio se pogon za proizvodnju ove komponente baruta, a budući da je taj prostor bio toliko velik u njemu bilo smešteno 150 kola za vuču u slučaju rata.

Tokom Drugog svetskog rata u Tašmajdanskoj pećini nacisti su sagradili ogroman vojni kompleks i preuredili prostor za potrebe rezervnog skloništa Komande za jugoistok Trećeg Rajha. Po projektu češkog zarobljenika Jakova Bezlaja, na dnu velike pećine urađen je masivni armiranobetonski luk kao štit od avionskih bombi. Po strukturi ovaj prostor je osmišljen kako komandni centar, a ceo kompleks detaljno je opisan u sada već legendarnoj knjizi Beograd ispod Beograda Vidoja Golubovića i Zorana Nikolića.