Da li će britansko kraljevsko žezlo ostati bez najvećeg dijamanta

Poznat kao Velika zvezda Afrike ili Kalinin I, isečen je iz dijamanta koji je iskopan u Južnoj Africi 1905. godine i koji su kolonijalne vlasti Južne Afrike predale britanskoj kraljevskoj porodici, kao gest dobre volje posle Drugog burskog rata 1907. godine.

Zahtevi za povratak Velike zvezde Afrike i drugih dijamanata – zajedno sa ostalim zahtevima za repatrijaciju – intenzivirali su se od kraljičine smrti. Mnogi Južnoafrikanci smatraju da su Britanci ove dijamante stekli na nelegalan način.

Nacionalna debata

Kraljičina smrt je podstakla debatu o kolonijalizmu i kako se ona odnosila na ovo nasleđe. Južnoafrički mediji raspravljaju o vlasništvu nad dijamantima, zajedno sa zahtevima za plaćanje reparacija.

„Kalinin dijamant mora biti vraćen u Južnu Afriku bezuslovno“, rekao je aktivista Thandukolo Sabelo lokalnim medijima, dodajući da: „Rudno bogatstvo naše zemlje i drugih zemalja, Britanija nastavlja da koristi na račun našeg naroda“.

Više od 6.000 ljudi potpisalo je peticiju kojom se traži da Velika zvezda Afrike bude vraćena i izložena u nekom južnoafričkom muzeju.

Poslanik južnoafričkog parlamenta Vujolvetu Zungula pozvao je vladu da: „Zahteva reparacije za svu štetu koju je Britanija nanela njihovoj zemlji“, kao i da „zahteva da se vrati sve zlato, dijamanti koje je Britanija ukrala“.

Kada je predsednik Južne Afrike, Siril Ramafosa, na svom nalogu na Tviteru objavio poruku u kojoj odaje počast kraljici, neki Južnoafrikanci su iskoristili ovu priliku da u komentarima zatraže povratak Velike zvezde.

U jednom od komentara stoji: „Da li ste je ikada pitalinamerava li da vrati južnoafričke dijamante?“, dok u komentaru koji je reagovao na proglašenje Čarlsa Trećeg za novog monarha stoji: „Prvi njegov zadatak po stupanju na dužnost neka bude da vrati dijamante Južnoj Arfici!“

Da li je dijamant poklonjen ili „ukraden"?

Prema Royal Collection Trust-u, koji brine o kolekciji britanske kraljevske porodice, Kalinin dijamant je poklonjen tadašnjem kralju, Edvardu Sedmom, 1907. godine, dve godine nakon što je otkriven u privatnom rudniku u Južnoj Africi u Provinciji Transval.

Podržavajući pravo Britanske monarhije na dragi kamen, kraljevsko poverenstvo ističe da je dijamant otkupila vlada južnoafričke Provincije Transval i da je predat kralju Edvardu Sedmom kao rođendanski poklon.

Profesor Everisto Benjera sa Univerziteta u Južnoj Africi, odbacuje ovaj argument. On je za Si-En-En rekao da su „kolonijalne transakcije nelegitimne i nemoralne“.

„Naša priča je da su čitave vlade Transvala i Unije Južne Afrike i prateći rudarski sindikati bili nezakoniti“, navodi Benjera, tvrdeći da: „Poklanjanje ukradenog dijamanta ne oslobađa primaoca. Velika zvezda je krvavi dijamant... Privatna (rudarska) kompanija, vlada Transvala i Britanska imperija bili su deo veće kolonijalne mreže“.

„Pokojna engleska kraljica se razmeće ovim (dijamantima) više od pola veka“, rekla je za Si-En-En, Li-En Matis, portparolka Nacionalnih boraca za ekonomsku slobodu (EFF), južnoafričke opozicione političke partije.

Matisova optužuje britanske kolonijalne vlasti da su otimali zemlju i prisvajali rudno bogatstvo koje je pripadalo domorodačkom stanovništvu.

„Mi zahtevamo repatrijaciju za sve kolonijalne krađe, čiji je deo i Velika zvezda Afrike“, dodala je.

„Ne zahtevamo vraćanje, jer to implicira da je postojao važeći sporazum po kome je britanskoj kraljevskoj porodici pozajmljen dijamant. On je u njihovom posedu isključivo kao rezultat kolonijalne upornosti koja je gušila starosedeoce u ovoj zemlji i drugde“, naglašava Matisova.

Afričke zemlje su se uporno borile da povrate kulturne artefakte koje su opljačkale kolonijalne trupe. Prošlog meseca, Londonski muzej pristao je da vrati 72 predmeta opljačkana iz Kraljevine Benin, u južnoj Nigeriji, tokom britanske vojne operacije 1897. godine.