Od pruskog vodnika do srpskog generala

22565193

Lužički Srbin Paul Šturm, vodnik pa potporučnik iz francusko-pruskog rata (1870–1871), došao je, sa bratom Eugenom, u Kneževinu Srbiju, početkom osamdedesetih godina 19. veka, da vojna znanja prenese pitomcima Artiljerijske škole (preteča srpske Vojne akademije).

Srbija je mladog pruskog oficira (rođen je u Gerlicu 1848. godine) dočekla otvorenog srca, a on je u njoj našao novu domovinu. Godine 1881. primio je pravoslavnu veru i promenio ime u Pavle Jurišić, a prezime Šturm zadržao kao nadimak. Za krsnu slavu izabrao je Svetog Savu.

U prvom srpsko-turskom ratu (1876–1877) učestvovao je kao dobrovoljac, a u drugom (1877–1878) već je komandovao pukom, da bi u potonjim godinama dobijao sve značajnija komandna zaduženja kao jedan od najsposobnijih srpskih oficira.

Učestvovao je i u bici na Slivnici u srpsko-bugarskom ratu (1885). Posle tog rata je više puta premeštan da bi bio penzionisan avgusta 1900. godine. U službu je vraćen godinu dana kasnije.

Sa nekadašnjim saborcima iz Pruske, ali i ratnim protivnicima, srešće se ponovo u prvim godinama dvadesetog veka – u novim ulogama.

Jurišić će postati prijatelj i ađutant kralja Petra I Karađorđevića, protiv koga se borio u francusko-pruskom ratu, u kome je budući srpski kralj, pod imenom Petar Mrkonjić, kao dobrovoljac nosio francusku uniformu.

22565198 Pukovnik Jurišić kao ađutant kralja Petra I u poseti Carskom selu 1910. godine

Prvi svetski rat Jurišić je dočekao na čelu Treće armije srpske vojske, koja je sprečila prodor austrougarskih trupa u Srbiju – čime je generalu Stepi Stepanoviću i njegovoj Drugoj armiji omogućeno da izvrši raspoređivanje i odnese prvu pobedu Antante nad Centralnim silama u Cerskoj bici. Kao komandant Treće armije učestvovao je u operacijama srpske vojske tokom jeseni 1914. godine, čija je posledica bila veličanstvena pobeda u Kolubarskoj bici.

Naredne, 1915. godine srpski general će se ponovo sresti i sa saborcem iz francusko-pruskog rata i poznanikom iz kadetskih dana u vojnoj akademiji u Vroclavu – nemačkim feldmaršalom Augustom Makenzenom. Ovog puta kao protivnikom na bojnom polju.

Tokom združenog napada na Kraljevinu Srbiju 1915. godine u kome su učestvovale Austrougarska, Nemačka i Bugarska, trupe pod Jurišićevom komandom pružale su odlučan otpor Jedanaestoj nemačkoj armiji sprečavajući njen prodor ka Moravskoj dolini i opkoljavanje srpske vojske.

Jurišić se potom i sam povukao pred nemačkim trupama i prošao albansku golgotu, ali je i dočekao da na kraju rata Makenzena vidi kao ratnog zarobljenika u Futogu.

Posle probijanja Solunskog fronta njegova armija je učestvovala u bici na Kajmakčalanu, gde je imala brojne žrtve. Posle ove bitke Šturm je smenjen, a u oktobru 1916. je poslat da komanduje Dobrovoljačkim korpusom u Rusiji da bi se početkom 1917. preko Japana vratio u Solun.

22565297 General Pavle Jurišić Šturm i pukovnik Živko Pavlović 1917. godine

Pred kraja rata, u martu 1917. godine, Šturm je postavljen na novu dužnost, postao je kancelar Kraljevskih ordena. Po završetku rata ostao je u aktivnoj službi još tri godine. Penzionisan je 1921. godine u 74. godini života. Za sobom je imao 56 godina vojničke službe i učešće u sedam ratova.

Pavle Jurišić je preminuo u Beogradu 14. januara 1922. godine i sahranjen je na Novom groblju.

Među istoričarima ima i mišljenja da je Jurišić nezasluženo ostao bez unapređenja u čin vojvode.

Ime srpskog generala ovekovečeno je i u pesmi "Razvilo se ravno polje prilepsko" koju je u Prvom balkanskom ratu ispevao Began Cicvarić posvetivši je Šestom puku Drinske divizije i njenom komandantu Pavlu Jurišiću Šturmu.